7.
Марказий банкнинг пул-кредит операциялари. Банк тизимида
ликвидликни бошқариш мақсадида амалга ошириладиган қисқа муддатли
пул-кредит операциялари ҳажми юқоридаги омиллар прогнози
натижасидан келиб чиқиб белгиланади ва ликвидликни самарали
бошқариш мақсадида Марказий банк томонидан тегишлича ўзгартириб
борилади.
Бунда ликвидликнинг ортиб бориши шароитида Марказий банкнинг
ликвидликни
жалб
этиш
инструментлари
(Марказий
банк
облигациялари, депозит аукционлари ва овернайт депозит операциялар)
ҳажми оширилса, банк тизими ликвидлигида тақчиллик юзага келганда
ликвидликни тақдим этиш операцияларига (РЕПО ва СВОП
аукционлари, овернайт РЕПО ва СВОП операциялари) талаб ортиб
боради.
Умуман олганда, банк тизими ликвидлигини прогноз қилиш кундалик
амалиёт бўлиб, 2020 йилда жорий этилган “Ликвидлик прогнози
матрицаси” бўйича прогнозлар кунлик янгиланиб борилмоқда. Ушбу
прогнозлар ликвидликда мавжуд ортиқчалик ёки тақчилликни ўз вақтида
аниқлаш ва самарали бошқариш учун зарур бўлиб, пул бозоридаги фоиз
ставкаларининг асосий ставкадан кескин тебранишларини олдини олишга
хизмат қилади.
Бугунги кунда ликвидликка таъсир этувчи омилларни прогноз
қилишда замонавий эконометрик моделлардан фойдаланиш имконияти
кенгайтирилиб, нақд пул билан боғлиқ операцияларни ARIMA модели
ёрдами прогноз қилиш бўйича ишлар якунланаётган бўлса, ҳукумат
операциялари таъсирини ҳам моделлаштириш бўйича чоралар
кўрилмоқда.
Халқаро амалиётда кунлик кўрсаткичлар бўйича мавсумийликни
моделлаштиришда марказий банклар томонидан асосан 2 хил ARIMA ва
Структуравий вақт қаторлари (Structural Time Series) моделларидан
фойдаланилади. Структуравий вақт қаторлари моделида кўрсаткичлар
тренд, мавсумий ва ноодатий компонентларга ажратилади ва Калман
фильтри ёрдамида прогноз қилинади. ARIMA моделида эса
ўзгарувчининг турли мавсумийлик ва календар таъсирларини ўзида акс
эттирувчи шартли ўзгарувчилар (“dummy variables”) киритилади.
Do'stlaringiz bilan baham: |
