Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим

Б.Р.Қодировнинг фикрича: "Маълум бир фаолиятга қизиқмай туриб 
қобилият ҳақида гапириб бўлмайди. Ва ўз навбатида ҳар қандай қобилиятли 
бола ҳали истеъдодли дегани эмас. Кўп қиррали ва ривожланган қобилиятлар 
истеъдодли бола шахсининг моддий асосини ташкил этади, холос. Аксинча, 
истеъдодли бола қобилияциз бўлиши мумкин эмас. Бу фикрлардан кўриниб 
турибдики, истеъдодли бола соф фикрли, ҳар хил қобилиятга ва умуман ақлий 

---

342 
ривожланишга тайѐр турган ҳозиржавоб, нодир шахсий хусусиятларга тўла 
боладир. 
Таянч иборалар 
Ақлий ривожланиш мезони (онг ЖҚ - ақлий ѐш (АЁ) ва хронологик ѐш 
(ХЁ) орасидаги муносабатни билдирувчи мезон. А.р.м. ушбу формула орқали 
аниқланади: 
ЖҚ = х 100 
Интеллектнинг бирор бир ѐш шкаласига суянган ҳолда тест натижалари 
орқали
ривожланишини аниқлаш мумкин.
Гениаллик (лот. Гениус - ақл заковат, буюк истеъдод) - шахснинг енг 
юксак даражадаги ижодиѐти билан ўзини намоѐн қилиш ҳодисаси.
Зеҳн, лаѐқат - нерв тизимининг баъзи генетик назариялари анатомик-
физиологик хусусияти бўлиб, у кишида қобилиятлар таркиб топиши ва 
ривожланишининг дастлабки индивидуал туғма табиий заминидир.
Истеъдод 
- 
шахснинг 
маълум 
фаолиятида 
ифодаланадиган 
қобилиятининг юқори даражаси. 
Коммуникасион қобилиятлар - кишининг бошқа одамлар билан 
бўладиган мулоқотни яхшилайдиган ва биргаликдаги фаолиятда психологик 
қовушувчанликни таъминлайдиган қобилият.
Лаѐқат 
- 
нерв 
тизиминниг 
баъзи 
ирсий 
детерминлашган 
анатомфизиологик хусусияти. Одамда қобилиятларни таркиб топтириш ва 
ривожланишининг дастлабки якка туғма, табиий заминидир.
Майл - шахс қизиқишлари ва фикрларининг бирор фаолият билан 
шуғулланишга жалб етилганлиги, шахсда кучли истак, ҳоҳиш тарзида намоѐн 
бўлиб, бажо келтирилганда одамга мамнуният бахш этади.