Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги алишер навоий номидаги

Chet ellik investorlarning huquqlari 

Chet ellik investorlar xalqaro huquq prinsiplarini va O’zbekiston 

Respublikasining qonun hujjatlariga muvofiq quyidagi huquqlarga ega: 

investitsiyalshni amalgam oshirishning hajmlari, tirlari va yo’nalishlarini 

mustaqil belgilash; 

investitsiya faoliyatini amalgam oshirish chun yuridik va jismoniy shaxslar 

bilan shartnomalar tuzish; 

o’zinig investitsiyalari va investitsiya natijalariga egalik qilish, ulardan 

foydalanish va ularni tasarruf etish. Chet ellik investorning qororiga binoan 

investitsiyalarga, ularning natijalariga egalik qilish, ulardan foydalanish, ularni 

tasarruf etish huquqlari O’zbekiston Respublikasining qonun hujjatlarida 

belgilangan tartibda boshqa yuridek va jismoniy shaxslarga berilishi mumkin. 

Huquqlar boshqa shaxsga berilganda taraflarning o’zaro munosabatlari 

shartnomalar asosida tartibga solinadi; 

O’zbekiston Respublikasi investitsiya natijasida olingan o’ziga qarashli 

ixtirolar, foydali modellar va sanoat namunalarini chet ellarda va O’zbekiston 

Respublikasida patintlashtirish to’g’risida mustaqil ravishda qaror qabul qilish; 

Investitsiya faoliyati natijasida olingan daromadni mustaqil va erkin tasarruf 

etish (shu jumladan uning moneliksiz repatriatsiya qilish); 

O’zbekiston Respublikasiga kreditlar va qarzlar tariqasida pul mablag’lari 

jalb etish; 

O’z xisobvarag’idagi milliy valyuta mablag’laridan ichki valyuta bozorida 

chet el valyutasini sotib olish uchun foydalanish; 

---

30 

 

Qonun hujjatlarida nazarda tutilgan xollarda va shartlarda er uchastkalarida 

doir huquqlarni sotib olish; 

O’bekiston Respublikasining qonun hujjatlariga muvofiq, o’ziga mulk 

huquqi asosida qarashli bo’lgan mol – mulk va har qanday huquqlardan zimmaga 

olgan majburiyatlarning, shu jumladan qarz mablag’larini jalb etishga qaratilgan 

majburiyatlarning barcha turlari bo’yicha ta’min sifatida foydalanish; 

O’z investitsiyalari va boshqa aktivlar rekvizisiya qilingan taqdirda 

mutanosib ravishda tovon olish; 

davlat boshqaruv organlarining, mahalliy davlat hokimiyati organlarning 

hamda ular mansabdor shaxslarining g’ayriqonuniy harakatlari (harakatsizligi) 

hamda qarorlari natijasida etkazilgan zararlarni undirish. 

Chet ellik investor O’zbekiston Respublikasining qonun hujjatlarida nazarda 

tutilgan huquqlarga ham egadir. 

Investitsiyalar iqtisodiy va boshqa faoliyat ob’ektlariga kiritiladigan moddiy 

va nomoddiy ne’matlar hamda ularga doir huquqlar hisoblansa, investitsiya 

faoliyati sub’yektlarining investitsiyalarni amalgam oshirish bilan bog’liq 

harakatlari majmui investitsiya faoliyati deb yuritiladi. Investitsiya faoliyati 

tadbirkorlik faoliyatini amalgam oshirishning bir ko’rinishidir, shuning uchun ham 

tadbirkorlikka xos bo’lgan belgilar, ya’ni mulkiy mustaqillik, tashabbuskorlik va 

tavakkalchilik unga xam xos bo’lgan xususiyatdir. 

Investitsiya faoliyatining ob’yekti moddiy va  nomoddiy ne’matlar ishlab 

chiqarish ob’yektlari hisoblanadi. 

Investitsiya faoliyatining sub’yektlaridan biri investor bo’lib, u o’z 

mablag’larini, qarzga olingan va jalb etilgan mablag’larnimulkiy boyliklarni va 

ularga doir huquqlarni, shuningdek intellectual mulkka doir huquqlarni investitsiya 

faoliyati ob’yektlariga jalb etishni amalgam oshiradi. Bunday o’ziga xos faoliyat 

sub’yektlarining yan bir katta guruhi mavjud bo’lib, ular investitsiya faoliyati 

ishtirokchilari yuritiladi va ularning asosiy vazifasi investorning buyurtmalarini 

bajaruvchi sifatida investitsiya faoliyatini ta’minlash bo’lib hisoblanadi. 

---

31 

 

Xorijiy investorlarning xuquqlarini kafolatlash va ximoyalash maqsadida 

yaratilgan shart sharoyitlaridan tashqari, Respublika tomonidan Adliya vazirligiga 

ularning manfaatlarini ximoya qiluvchi davlat organi vakolati berildi. Jumladan, 

Adliya vazirligining tarkibida 2003 yildan boshlab chet el investitsiyalari 

manfaatlariga zarar yetish xolatlarini oldini olish bo`yicha maxsus bo`linmalar 

tashkil etildi. Olib borilayotgan amaliy ishlar natijasida, iqtisodiyot tarmoqlari 

bo`yicha xorijiy kapitalning tarkibida ma`lum bir siljishlar yuz berdi. 

Vazirlar Maxkamasining 2005 yil 2 avgustdagi 180-sonli qaroriga asosan 

“investitsiya shartnomalarni tuzish va amalga oshirish tartibi” to`g`risida nizom 

ishlab chiqilgan. Mazkur Nizomga Vazirlar Maxkamasining 07.07.2006 y. 133-son 

qaroriga muvofiq o`zgarishlar kiritilgan. 

Ushbu Nizom “chet ellik investitsiyalar xuquqlarining kafolatlari va ularni 

ximoya qilish to`g`risida”gi O`zbekiston Respublikasi Qonuninig 4-moddasiga 

muvofiq chet ellik investorlarga qonun xujatlarida belgillanganlarga qo`shimcha 

kafolatlar va ximoya choralari (imtiyozlar va preferemsiyalar) berishda ular bilan 

O`zbekiston Respublikasi Hukumati tomonidan investitsiya shartnomalari tuzish 

tartibini belgilaydi. Chet ellik investorlar bilan ularning qo`shimcha kafolatlar va 

ximoya choralari (imtiyozlar va preferensiyalar) berish bilan bog`liq bo`lmagan 

investitsiya majburiyatlarini mustaxkamlashga yo`naltirilgan shartnomalarni tuzish 

va amalga oshirish qonun xujjatlarida belgilangan tartibda amalga oshiriladi. 

Respublikasida turgan chet davlatlar fuqarolarning shahsiy ehtiyojlari uchun 

olib kiriladigan mol-mulk boj to’lovi olinmasligini aytish mumkin. 

O’zbekistonda xorijiy investorlarga qonuniy faoliyat natijasida olgan 

foydalari va boshqa daromadlarini biror-bir cheklovlarsiz istalgan chet davlatga 

o’tkazish imkoniyati kafolatlanadi. Bundan tashqari xorijiy investorlar Respublika 

banklarida xech bir cheklovlarsiz istalgan valyutada hisob raqamiga ega bo’lishlari 

mumkin. 

Xorijiy invastitiyasi bo;gan korxona amaldagi qonunlarga binoan o;zi ishlab 

chiqargan mahsulotni litsenziyasiz eksportga chiqarish va o’z ishlab chiqarish 

ehtiyojlari uchun zarur mahsulotlar importini amalga oshirish huquqiga egadir. 

---

32 

 

Xorijiy investorlarga tabiiy boyliklarni qidirish, ishlab chiqarish va foydalanish va 

boshqa xo’jalik ishlarini yuritish uchun koncessiyalar berilishi mumkin. 

Konsession shartnomalar xorijiy invastorlar bilan O`zbekiston Respublikasi davlati 

boshqaruvining vakil qilingan organlari o’rtasida tuziladi. Xorijiy investitsiyalari 

bo’lgan korxonadan chiqish yoki bunday korhonalarning tugatilishi xollari xorijiy 

investorlar shu korxona mulkidan o’zining hissasini korxona mulki bilan qiymatiga 

mutanosib ravishda pul yoki natura tariqasida qaytarib olish xuquqiga ega bo’ladi. 

Xorijiy investitiyalar ishtirokida tuzilgan korxonalarning hujalik ishlarida hisob-

kitoblar O`zbekiston Respublikasining qonunchiligi asosida olib borilishi lozim. 

Agar O`zbekiston Respublikasi qonunchiligida ko’rsatilgan shart-sharoitlar 

halqaro shartnoma va xorijiy investorlar bilan kelishuvlarda ko’rsatilgan shart-

sharoitlar farq qilsa, halqaro shartnoma va kelishuvga asosan faoliyat yurgiziladi. 

Shunday qilib, yaratilgan huquqiy asoslar Horijiy hamkorlarning keng investitiya 

faoliyati uchun qulay sharoitlar yaratib, ularning huquqlari va sarflangan 

investisiyasini himoya qiladi. 

Hozirga kelib , O`zbekiston hududida xorijiy kompaniyar faoliyatining 

huquqiy asoslarini shakllantirish jarayoni asosan nihoyasiga etkazildi va amalda 

qo’llanilmoqda. Bu faoliyatni rag’batlantirishga yo’naltirilgan chora-tadbirlarning 

quyidagi tizimi ishlab chiqilgan: 

-Xususiylashtirish jarayonida xorijiy investitsiyalarning qatnashishi; 

-texnikaviy qayta qurollanish; 

-xalq iste’moli va eksportga mo’ljallangan mahsulotlar ishlab chiqarishni 

rag’batlantirish. 

O`zbekiston Respublikasi xorijiy investitsiyalarni milliylashtirish va 

rakveziciya qilinmasligiga kafolat beradi. Xorijiy investitsiyalar faqat favqulodda 

holatlarda,avariya, epidemiya tarqalgan vaqtlarda Vazirlar Mahkamasining qarori 

bilan rekvizitsiya qilinishi mumkin. Bu holat investorga ko;rsatilgan zarar 

miqdorida kompensatsiya qilinadi. 

---

33 

 

Xorijiy investorlarning qonuniy faoliyatlari orqali qilinadigan daromadlari 

xorijiy valyuta, chegaralanmagan miqdorda chegaradan olib o’tishlari davlat 

tomonidan kafolatlanadi.