Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги алишер навоий номидаги
Jaxon iqtisodiyotining globallashuvida xorijiy investitsiyalarning o’rni va
Download 354.86 Kb. Pdf ko'rish
|
investtsiya faoliyati bilan bogliq munosabatlarni huquqij tartibga solish muammolari
|
1.5. Jaxon iqtisodiyotining globallashuvida xorijiy investitsiyalarning o’rni va O’zbekiston Respublikasida tutga roli.
Globallashuv jarayoniga qo`shilish – bu dunyoning yetakchi davlatlari bilan xamkorlikda bo`lish, ijtimoiy – iqtisodiy va siyosiy soxadagi davlat siyosatinig o`zaro manfaatli asosda bu davlatlar siyosatiga mos kelishidir. Globallashuv jarayoniga iqtisodiyotni erkinlashtirish, ilmiy-texnik taraqiyotning tezlashishi,
26
raqobatning kuchayishi va boshqa bir qator omillar xam hosdir. Zamonaviy jahon iqtisodiyoti uchun invistisiyon faollik va jahon iqtisodiyoti globalashuvining kuchayishi muxim axamiyat kasb etadi. Rivojlanayotgan mamlakatlar va bozor iqtosodiyotiga o’tish davrini boshidan kechirayotgan davlatlarning xalqaro mehnat taqsimotidagi roli ortib borayotganligi ham unga ijobiy tasir ko’satadi. MDX davlatlarning paydo bo’lishi bilan xorijiy investorlarning investision faoliyatlarni amalga oshirishdagi yangi imkoniyatlar maydoni paydo bo’ladi. Shuni aytish kerakki, xorijiy investorlar bu masalada katta tajribaga ega. Albatta bu masalaning bir tomoni bo’lsa, ikkimchi tomoni investiyalar qabul qiluvchi (MDX) Davlatlar uchun zamonaviy ishlab chiqarish vositalarini qabul qilishdagi invention tanlov imkoniyati yaratildi. Bunga oddiy hol deb qarash kerak emas, chunki investiyalar- iqtisodiyituni xarakatga keltiruvchi, uni olg’a siljituvchi kuchdir. Mamlakatni ijtimoiy, iqtisodiy va siyosiy rivojlanishida investitsiyalarning jumladan, horijiy investitsiyalarning ahamiyati kattadir. Ma`lumki, xar qanday davlat dunyodan ajralgan xolda jaxon tajribalarini o`rganmasdan, dunyoning yetakchi davlatlari ilm, fan va texnika soxasida erishgan yutuqlarni qabul qilmasdan rivojlanishi mumkin emas. O`zbekiston iqtisodiyotida chuqur iqtisodiy isloxotlar, tarkibiy o`zgarishlar amalga oshirilar ekan, xorijiy investitsiyalar rivojisiz tasavvur etib bo`lmaydi. Ma`lumki xorijiy investitsiyalar iqtisodiy garovi, iqtisodiyotini xarakatga keltiruvchi kuch xisoblanadi. Yaqin yillargacha faqat xom ashyo maxsulotlatini ishlab chiqarishga ixtisoslashtirilgan O`zbekiston butun dunyo xaritasida o`zining munosib o`rnini egallashga,boshqa taraqqiy topgan mamlakatlar avvalambor, AQSH, g`arbdagi demokratik davlatlar,sharqdagi Yaponiya, Koreya, Malayziya yoki shunga o`xshash davlatlarga teng bo`lishnio`z oldiga maqsad qilib qo`yar ekan, bunda birinchi galdagi chet el sarmoyalari, chet el investitsiyasi nixoyatda kata axamiyat kasb etadi. Ushbu davlatlarning tarixi shuni ko`rsatadiki, agar bu xorijiy mamlakatlarga sarmoya kelmasa, investitsiya kelmasa, xech qachon bu davlatlar bugungi rivojlanish darajasiga ko`tarila olmas edi 6 . 6 O’zbekiston Respublikasining Soliq kodeksiga hamda “Chet ellik investorlar huquqlarining kafolatlari va ularni himoya qilish choralari to’g’risida”gi O”zbekiston Respublikasi Qonuniga o’zgartirish va qo’shimchalar kiritish 27
O`zbekiston bugungi kunda yirik xorijiy investitsiyalarni qabul qiluvchi mamlakatlar qatoriga kirish uchun barcha iqtisodiy, siyosiy va xuquqiy asoslarga ega. Lekin bu degani O`zbekistonda xorijiy investorlarni jalb qilish uchun barcha ishlar qilib bo`linadi, degani emas. Endigi navbatda bu asoslarga tayangan xolda investitsiyalar jalb etishning mexanizmlarini takomillashtirish masalalari turadi. Jaxon tajribasi shuni ko`rsatadiki, mamlakat iqtisodiyotida xorijiy investitsiyalarning tutgan o`rni, salmog`I maxkur davlatdagi investitsion muxitning qanchalik qulayligini belgilaydi. Bu muxit ko`p jixatdan xorijiy investitsiyalarga nisbatan davlat olib borayotgan siyosatni va tashqi iqtisodiy faoliyatning davlat tomonidan tartibga solishning xususiyatlari bilan baxolanadi. Strategik investorlar ko`p miqdordagi mablag`larni birinchi navbatda iqtisodiyoti o`z ichki imkoniyatlari asosida barqaror foyda olishga mo`ljal qilsa bo`ladi. Ichki va chet el investorlarni birinchi navbatda minimal darajadagi soli` imtiyozlari emas, balki biznesdagi keying qulay va maqbul istiqbollar qiziqtiradi. Xorijiy investitsiyalar iqtisodiy jarayonlar xisoblanib, jaxon bozori bilan o`zaro yaqin va to`liq bog`liq bo`ladi. Shu nuqtayi nazardan u ko`pgina iqtisodiy jarayonlarni o`zida qamrab oladi. Xorijiy investitsiyalar bozori munosabatlariga o`tayoitgan mamlakatlar iqtisodiyotini tarkibiy qayta ko`rish suratlarini tezlashtirish imkoniyatini beradi. Eng muxim yo`nalish sifatida xorijiy investitsiyalarni jalb etishni o`z ichiga olgan investitsiya faoliyatini jadallashuvi bugungi kunda o`tish davrini boshidan kechirayotgan mamlakatlar uchun ayni muddao.Xorijiy investitsiyalarni jalb etish u yoki bu mamlakatlarda olib borilayotgan siyosiy va ijtimoiy – iqtisodiy isloxotlarga bog`liq.
haqida: Qonun. 2005 yil 16 sentabr// Xalq so’zi. – 2005. № 186.18 bet.
|
