Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги бухоро озиқ-овқат ва енгил саноат технологияси институти

АХЛОҚ ВА СИЁСАТ - ахлоқшунослик тарихида ахлоқ ва сиёсат­нинг муносабатлари борасида икки хил қараш мавжудлигини кўриш мумкин. Уларнинг бирига кўра, сиёсат ахлоқий бўлмоғи лозим, иккинчисига биноан эса сиёсат ахлоқ билан сиғишмайди.
Биринчи қараш моҳиятан ахлоқни сиёсатдан юқори қўяди: сиёсат ахлоққа бўйсундирилиши шарт. Бошқача қилиб айтганда, мақсадлар ва воситалар бирлигига эришмоқ лозим, яъни буюк, по­киза идеаллар фақат ахлоқий пок воситалар орқали амалга оши­рилмоғи керак. Лекин бунда ахлоқ сиёсат вазифасини бажармасли­ги лозим. Акс ҳолда муайян давлат институтларининг, хусусан,ҳуқуқ-тартибот ва ҳарбий идоралар сингари ташкилотлар­нинг ишини ортиқча дарачада чеклаб,уларни жуда заифлаштириб қўйиш мумкин.
Иккинчи қараш эса,мохиятан сиёсатнинг аҳлоқ билан ҳисоб­лашмаслигини тақозо этади.Бу қараш тарафдорлари ахлоқни сиёсатга бўйсиндиришни,ундан,керак пайтида тамомила юз ўгириш лозимлигини таъкидлайдилар.Улар наздида,ахлоқ буюк идеалларга эришув йўлидаги бир ғов,жамиятни умуминсоний қадрятлар билан ўралаштириб қўяди,кўнгли бўшликка, сусткаштликка,пировард на­тижада бошбошдоқликка олиб келади.Шу боис буюк мақсадларга тезроқ эришиш учун ҳар қандай воситадан фойдаланиш мумкин.
Ахлоқ билан санъатнинг ўзаро алоқалари ҳақида гап кетган­да,энг аввало,уни эт билан тирноқ тарзидаги яқинлик эканини таъкидламоқ лозим.Чунки ҳар бир ҳақиқий санъат асарида асосий зиддият сифатида эзгулик билан ёвузликнинг кураши инъикос эта­ди,инсонпарварлик,ҳақиқатгўйлик, тўғрилик,адолат,мухаббат, са­доқат сингари фазилатлар тараннум этилади,тақдир ўлим ва ўлмаслик,ҳаётнинг мазмуни,бахтга эришиш сингари муаммолар ўртага ташланади.Ахлоқий идеал муаммоси эса ҳар бир бадиий асарнинг шохтомири ҳисобланади.Масалан,Алишер Навоийнинг Фар­ходи,Ширини,Шекспирнинг Ромеоси,Жульеттаси,Ойбекнинг Навоийси мазкур муаллифлар асарларидаги ахлоқий идеаллардир.Уларсиз На­воий,Шекспир ва Ойбек асарларини тасаввур қилиш мумкин эмас.
Ахлоқнинг фан билан ўзаро алоқадорлиги масаласи ҳам му­хим.Баъзи бир қарашларга кўра,ахлоқнинг фанга алоқаси йўқ.Бун­дай қарашларни тўғри деб бўлмайди. Зотан ахлоқшунослик тадқиқот объекти сифатидаги ахлоқнинг мақомиёқ унинг фанга алоқадорлигини кўрсатиб туради.
Айниқса, ахлоқнинг ижтимоий фанлар билан алоқаси миқёсли­дир. Чунончи, кўпгина илмий қарашлар, назариялар инсонни бе­восита ёки билвосита юксак ахлоқ эгаси, донишманд ва ҳалол инсон бўлишга чақиради.