Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги фарғона политехника институти

2-jadval.
Фаолlangan углеродning физик-кимёвий хусусиятлари

Кўрсаткич номи	Марка учун норма				Таҳлил усули
	БАУ-А	БАУ-Ац	ДАК	БАУ-МФ
1. Ташқи кўринишга	Механик аралашмаларсиз қора доналар				Визуал равишда
2. Йод учун адсорбцион фаоллик,% кам эмас	60	60	30	70	ГОСТ 6217-74 п.4.4 га мувофиқ
3.Сув билан умумий ғовак ҳажми, см3 / г, кам эмас	1,6	1,7	1,4	Стандартлаштирилмаган	ГОСТ 17219 га мувофиқ
4. Оммавий зичлик, г / дм3, ортиқ эмас	240	240	Стандартлаштирилмаган		ГОСТ 16190 га мувофиқ
5.Фракцион таркиби, мато билан элакдаги қолдиқнинг масса улуши:					ГОСТ 16187 га мувофиқ
№ 36,% ортиқ эмас	2,5	2,5	2,5	-
№ 10,% кам эмас	95,5	95,5	95,5	-
таг қисмида,% ортиқ эмас	2,0	2,0	2,0	-
№ 15,% ортиқ эмас	-	-	-	25
№ 5,% кам эмас	-	-	-	70
таг қисмида, % ортиқ эмас	-	-	-	5
6. Кулнинг масса улуши,% ортиқ эмас	6	7	6	10	ГОСТ 12596 га мувофиқ
7.Намликнинг масса улуши,% ортиқ эмас	10	10	10	10	ГОСТ 12597 га мувофиқ
8.Куч,% кам эмас	-	60	-	-	ГОСТ 6217-74 п.4.4 га мувофиқ

Мақсадга кўра, фаоллаштирилган тиниқлаштирувчи кукунли кўмир 4 турда ишлаб чиқарилади:

ОУ-А - шакар саноатида органик кислоталар ва ёғларни олиш учун сироп, сув ва эритмаларни тозалаш учун ишлатиладиган қуруқ ишқорли тиниқ кўмир;
ОУ-Б - дори воситаларини тозалаш, гидролиз заводларида крахмал шакар ва эритмалар ишлаб чиқариш учун ишлатиладиган нам тиниқ кўмир;
ОУ-В - қуруқ ишқорли тиниқ кўмир озиқ-овқат саноатида тозалаш ва тиниқлаштирувчи эритмалар учун ишлатилади;
ОУ-Г - тозаланган қуруқ гидроксиди кўмир юқори молекуляр оғирликдаги қатронларнинг суюқ аралашмаларини ва органик синтездаги рангли аралашмаларни олиб ташлаш учун мўлжалланган.
Фаоллашган кўмир қутбсиз сиртга эга бўлган ягона саноат сорбентидир, бу унинг ўзига хослигини кўрсатади. Сув билан тўйинганлик секин жараён бўлиб, мувозанат бир неча ой ичида ўрнатилади [14].

1.1.2. Фаоллаштирилган углерод ишлаб чиқариш учун хом ашё

Юқори сифатли активланган карбонатларни ишлаб чиқариш учун хом ашёга қўйиладиган асосий технологик талаблар хом ашёнинг кимёвий таркиби ва структурасининг барқарорлиги ҳисобланади [15]-[16]. Ушбу кўрсаткичлар олинган углерод сорбентларининг структуравий ва адсорбцион хусусиятларининг такрорланишини аниқлайди. Ҳар хил турдаги хом ашёнинг элементар таркиби ўхшаш бўлиши мумкинлигига қарамасдан, ғовакли структуранинг тури сезиларли даражада фарқ қилиши мумкин. Фаоллаштирилган углерод ишлаб чиқариш учун янги хом ашё манбаларини излаш долзарб бўлиб, бу хом ашё базасининг тақчиллигини камайтиради [17].
Ҳозирги вақтда фаоллаштирилган углеродни турли хил углеродли хом ашёлардан олиш мумкин: қўнғир ва тошкўмир, ёғоч ва целлюлоза, суюқ ва газсимон углеводородлар, торф, синтетик полимерлар, ўсимлик чиқиндилари ва бошқалар.
Ёғоч йиғиб олинганда биомассанинг 25% ўрмонда қолади. Думалоқ ёғочни кейинги қайта ишлаш қипиқ, қиринди ва бошқалар шаклида чиқиндиларнинг шаклланишига олиб келади. Ёғоч чиқиндиларидан иссиқлик энергиясини ишлаб чиқариш учун ёқилғи сифатида фойдаланиш ҳам бугунги куннинг долзарб масаласидир [18].
Ҳозирги вақтда органик чиқиндиларни қайта ишлаш асосида ёқилғининг янги турларини яратиш муаммоси долзарблигича қолмоқда. 2-расмда органик чиқиндиларни суюқ ва қаттиқ ёқилғига комплекс қайта ишлашнинг технологик схемаси кўрсатилган, бу ерда қаттиқ ёқилғи фаоллаштирилган углеродга ва ички ёниш двигателига етказиб бериш учун юқори сифатли генератор газига айлантирилади.
Органик чиқиндиларни комплекс қайта ишлашнинг якуний маҳсулоти фаоллаштирилган углерод, электр энергияси ва ҳосил бўлган буғ-газ аралашмасининг конденсацияси натижасида олинган био-нефтдир. Ёқилғи ишлаб чиқариш жараёнида органик чиқиндиларни термокимёвий қайта ишлаш катта илмий қизиқиш уйғотади.
Завод чиқиндиларини қайта ишлашнинг самарали усули улар асосида углерод сорбентларини олишдир. Турли маълумот манбаларида ўсимлик материалларидан фаол углерод олишнинг кўплаб усуллари тасвирланган. Пиролиз учун турли хил ёғоч бўлмаган хом ашёлардан фойдаланиш мумкин (бамбук, турли хил ёрмаларнинг сомони, кунгабоқар қобиғи, маккажўхори бошоқлари, гуруч, пахта ва гречка қобиғи) [19].
Ёғочни механик ва кимёвий қайта ишлаш жараёнида ҳосил бўлган паст қийматли маҳсулотлар, масалан, саноат лигнини, канализация шлами, ёғоч қипиғи, пўстлоғи, шунингдек, углерод адсорбентларини олиш учун пиролиз йўли билан қайта ишланади.
Бир неча турдаги углеродли хом ашёлардан фаоллаштирилган углеродни босқичма-босқич ишлаб чиқариш технологиясига мувофиқ, қаттиқ ёғоч, ёғочга ишлов бериш ва арра тегирмон чиқиндилари ажратилмасдан аралаштирилади ва пиролиз ва фаоллаштириш суюқ ётқизилган ускунада амалга оширилади. Фаоллашган углерод ёғоч чиқиндиларидан, асосий меъёрий кўрсаткичларга кўра, БАУ ва БАУ-МФ кўмирларидан паст бўлмаган ҳолда олинади.
Турли мевали дарахтларнинг уруғлари ва ёнғоқбўйи арзон карбонат намуналарини олиш учун ишлайдиган ноанъанавий хом ашё бўлиши мумкин, аммо саноатда кенг фойдаланилмайди. Шуни таъкидлаш керакки, юқори даражада ривожланган сиртга эга олинган адсорбент бошланғич материалнинг зич қувурли тузилишини сақлаб қолади.