Ўзбекистон Республикаси Олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги Ислом Каримов номидаги Тошкент давлат

1-семинар. Тушунчаларни шакллантирувчи мантиқий усуллар  
 
1. Мантиқ илмининг предмети ва асосий қонунлари 
2. Тушунча, унинг мазмуни ва хажми 
3. Тушунчаларни шакллантирувчи мантиқий усуллар: таққослаш, 
анализ ва синтез, абстракциялаш ва умумлаштириш. 
4. Тушунчанинг таърифланиши ва бўлиниши 

---

22 
Таянч тушунчалар: Мантиқ, логика, формал логика, тафаккур 
шакллари, мантиқий қонунлар, тушунча, тушунчанинг мазмуни, 
тушунчанинг хажми, “тескари нисбат” қонуни, тушунчанинг турлари, 
мантиқий амаллар. 
 
Амалий топшириқлар 
 1-топшириқ 
Қуйидаги мантиқий масалаларни ечинг ва уларни таҳлил 
қилинг: 
1. Суд олдида уч киши ўтирибди. Улардан ҳар бири ѐ жиноятчи, 
ѐ жиноятчи эмас. Судья жиноятчилар ҳар доим ѐлғон гапиришини, 
жиноят қилмаган киши эса доим саволларга тўғри жавоб беришини 
билар эди. Лекин бу уч кишининг қайси бири жиноятчи, қайси бири 
жиноятчи эмаслигини билмас эди.
Судья биринчи кишини сўроқ қилиб кўрди. Унинг жавобини 
эшитмадими ѐки тушунмадими, ҳар ҳолда олдин иккинчи кишидан, 
кейин эса учинчи кишидан “Биринчи сўроқ қилинган ўзини 
жиноятчиман деб тан олдими?” деб сўради. Иккинчи киши 
“Жиноятчиман деб тан олди” – деди. Учинчи киши эса 
“Жиноятчиман деб тан олмади” – деди. Иккинчи ва учинчи 
судланувчилардан қайси бири жиноятчи эмас? 
2. А.. Б., В., Г., Д., Е. исмли кишилар бир-бирлари билан боғлиқ 
ҳолда ишлайдилар. Агар А. режасини бажарса, Б. ҳам бажаради. Б. 
бажарса В., В. бажарса Г., Г. бажарса Д. режасини бажаради. Б. 
режасини бажармади. Улардан қайси бирлари режасини бажарган 
бўлиши мумкин? 
2-топшириқ 
Жадвални тўлдиринг 
№ 
 Мантиқий 
қонунларнинг
номланиши