Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги жиззах политехника институти

Т.т №	Катталиклар тўғрисида умумий тушунчаларни ифодаланг	Формула ёки изоҳ	Маъносини тушинтиринг
Асосий ва қўшимча катталикларни ёзинг

Т.т №	ХБТ билан қадимги ўлчов бирликларининг таққослашини ёзинг	Формула ёки изоҳ	Маъносини тушинтиринг	Ўлчамлигини ёзинг

3- ЛАБОРАТОРИЯ ИШИ

МАВЗУ: Ўлчаш воситаларининг метрологик хусусиятлари.
Босим ва температурага доир тажрибалар.


1.ИШНИНГ МАҚСАДИ:
Ўлчаш воситаларининг метрологик хусусиятларини ўрганиш, босим ва
температурага доир маълумотларга эга бўлиш ҳамда амалда қўллашни ўрганиш.
II. Ишнинг назарий қисми:
Ўлчаш воситаси деб ўлчашлар учун қўлланиладиган ва меъёрланган метрологик
хоссаларга эга бўлган техникавий воситага айтилади. Ўлчаш воситаларининг турлари хилма-хил. Улар содда ёки мураккаб, аниқлиги катта ёки кичик бўлиши мумкин. Ўлчаш воситалари меъёрланган метрологик хоссаларга эга бўлишлари лозим ва бу метрологик хоссалар даврий равишда текширилиб турилади. Ўлчаш амалида ўлчанаётган катталикнинг қиймати тўғри аниқланиши айнан мана шу ўлчаш воситасининг тўғри танланишига ва ишлашига боғлиқ.

Ўлчаш воситаларининг метрологик тавсифлари:

Ҳар қандай ўлчаш асбобини танлашда энг аввало унинг метрологик тавсифларига эътибор беришимиз лозим бўлади.

Ўзгартириш функцияси - буни аналогли ўлчаш асбобларида шкала тенгламасидан
ҳам билишимиз мумкин. Танланаётган асбобда ўзгартириш функцияси чизиқли бўлиши қайдномаларни олишни осонлаштиради, субъектив хатоликларни эса камайтиради.
Сезгирлиги. Умуман сезгирлик - бу ўлчаш воситасининг ташқи сигналга нисбатан
таъсирчанлиги, сезувчанлигидир. Умумий ҳолда сезгирлик ўлчаш воситасининг чиқиш сигнали орттирмасини, кириш сигнали орттирмасига нисбатидан аниқланади:

Бевосита кўрсатувчи асбоблар учун сезгирлик асбоб кўзғалувчан қисмининг оғиш
бурчагини ўлчанадиган катталик бўйича биринчи ҳосиласи бўлиб, қуйидагича ифодаланади:
S = d/dx,
бу ерда d - асбоб қўзғалувчан қисмининг оғиш бурчаги.