Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги жиззах политехника институти
Тенг та`сир этувчининг иши ҳақидаги теорема
Download 1,92 Mb.
|
мажмуа
Тенг та`сир этувчининг иши ҳақидаги теоремаҲаракати кузатилаётган М нуқтага
формуладан аниқланади.
тенглама қуйидаги теоремани ифодалайди: бир нуқтага қо`йилган кучлар системаси тенг та`сир этувчисининг шу нуқтанинг элементар ко`чишида бажарган элементар иши ташкил этувчи кучларнинг худди шу элементар ко`чишдаги элементар ишларининг алгебраик йиг`индисига тенг. М нуқтага куйилгаи Р.1 нингнуқтаМ0ҳолатданМ1 ҳолатгако`чишидачеклиё`лдагиишинианиқлашучун (9) ниинтеграллашзарур.
Кучнингишини ҳисоблашга оидмисоллар.Умумийҳолдануқтагата`сиретувчикучнингишинуқтанингҳаракатигабог`лиқ бо`лади. Бинобарин, ишниҳисоблашучуннуқтанингҳаракатинибилишзарур. Ба`зиҳоллардатабиатдашундайкучларучрайдики, уларнингишиниҳисоблашучуннуқтанингбошланг`ичва охиргиҳолатларинибилишетарлибо`лади. Бундайкучларгамисолтариқасида ог`ирликкучивамарказийкучларнико`рсатишмумкин. Ог`ирликкучинингиши. М (х, у,з) моддийнуқтанинг (4) га ко`ра, бажарилган элементар ишни ҳисоблаймиз: бундан
бунда 4- расм. Шундайқилиб, моддийнуқта ог`ирликкучинингиши ог`ирликкучинингмодулибиланнуқтанингбошланг`ичва охиргивазиятларигатегишлибаландликларифарқинингко`пайтмасигатенг. (11) данко`рамизки, агар ҳ = 0 бо`лсаёкинуқтаёпиқегричизиқбо`йлабҳаракатланса, нуқтагата`сиретувчи ог`ирликкучинингишинолгатенгбо`лади. Демак, моддийнуқтагата`сиретувчи ог`ирликкучинингишифақатунинг ог`ирлигигавануқтабаландлигининго`згаришигабог`лиқбо`либ, траекториянингшаклигавануқтао`тганё`лнингузунлигигабог`лиқбо`лмайди (жумладан, 1, 2, 3 чизиқларбо`йичаҳисобланганишларбир хилбо`лади). Еластикликкучинингиши. БирорпружинанингеркинучигабириктирилганМнуқтанингвертикал Ох о`қбо`йлабҳаракатинитекширамиз (5-расм). КоординаталарбошиучунпружинадеформатсияланмаганҳолатдагиМнуқтанингвазиятигамоскелувчи О нуқтани қабул қиламиз. Бунда бундас-пружинанингбикрликкоеффитсиенти, скатталикпружинаниузунликбирлигигачо`зувчи (ёкисиқувчи) кучгатенгбо`либ, одатдатехникадакгк/мдао`лчанади. Мнуқтанинг ОвазиятданВвазиятгако`чишидаеластикликкучинингишиниҳисоблаймиз. Кучнингкоординатао`қларидагипроектсияларинианиқлаймиз:
(7) гако`рапружина ОВ=ҳгачо`зилгандагиеластикликкучинингишиқуйидаги формула асосида топилади: (12) данко`рамизки, нуқтагата`сиретувчиеластикликкучинингишиҳамнуқтанингто`г`ричизиқбо`йлабҳаракатқонунигабог`лиқбо`лмай, фақатнуқтанингбошланг`ичОваохиргиВҳолатларинингкоординаталаригабог`лиқбо`лади. Қаттиқжисмгата`сиретувчикучларнингелементариши. Дастлаб қаттиқ жисмҳаракатинингумумийҳолиучунелементаришформуласиничиқарамиз. Эркин қаттиқ жисмнинг А1, А2, . . . ,Апнуқталарига мосравишда 7 - расм Жисмнингихтиёрий 0 нуқтасиниқутбучунтанлаб олсак, уҳолдаеркинқаттиқжисмАкнуқтасинингтезлигиқуйидагичааниқланади: бунда (13) ни қуйидаги ко`ринишда ёзиш мумкин:
бу тенгликни дт га ко`пайтирсак, ҳосил бо`лади. Бунда Шундай қилиб, Ак нуқтанинг элементар ко`чиши учун қуйидаги ифодани оламиз:
У ҳолда жисмга та`сир этувчи кучларнинг элементар иши формуладан аниқланади. Бунда Аралаш ко`пайтманинг хоссасига ко`ра ва
(16) формула эркин қаттиқ жисм нуқталарига та`сир этувчи кучларнинг элементар иши ҳақидаги теоремани ифодалайди: еркинқаттиқ, жисмгата`сиретувчикучларнингелементаришиқаттиқжисмнингқутббилан. илгариланмаҳаракатдагиелементарко`чишидакучларбошвекторинингишибиланжисмнингқутбатрофидаелементарайланмако`чишидакучларнингқутбганисбатанбошмоментиишинингалгебраиикйиг`индисигатенг. Илгариланмаҳаракат. Буҳолдаелементарайланмако`чишнолгатенгбо`лади (8-расм): Шусабабли (16) қуйидагичаёзилади: 8-расм 9-расм. я`ни илгариланма ҳаракатдаги қаттиқ жисм нуқталарига та`сир этувчи кучларнинг элементар иши қутбнинг (массалар марказининг) элементар ко`чишидаги кучлар бош векторининг ишига тенг. қо`зг`алмасо`қатрофидагиайланмаҳаракат. Буҳолда қутбниайланишо`қида оламиз (9-расм), натижада шусабабли
я`ниқо`зг`алмасо`қатрофидаайланмаҳаракатдагиқаттиқжисмнуқталарига та`сиретувчикучнингелементариши Ко`рилаётганҳолда жисмга та`сир этувчи кучларнингқувватиқуйидагичабо`лади:айланишо`қиганисбатанбошмоментижисмнинго`қатрофидаелементарайланмако`чишидагикучларнингишигатенг.
бунда-жисмнингбурчактезлиги. Текиспараллелҳаракат. Жисмнингтекиспараллелҳаракатиниқутббиланбиргаликдаилгариланмаҳаракатвақутбатрофидагиайланмаҳаракатданиборатдебқаралганидан, қутбучунжисмнингмассалармарказини олсак, (16) гако`раелементариш формуладананиқланади. (18) да Бинобарин, текиспараллелҳаракатдаги жисм нуқталаригата`сиретувчикучларнингелементаришижисммассалармарказинингелементарко`чишидагикучларбошвекториишибиланжисмнингмассамарказиатрофидаелементарайланмако`чишидагикучларнингмассалармарказиганисбатанбошмоментиишинингйиг`индисигатенг.
Download 1,92 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: |
ma'muriyatiga murojaat qiling