Ўзбeкистон рeспубликаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги мирзо улуғбeк номидаги

1.3.2-жадвал. 
“Экология” бакалавриат таълим йўналиши бўйича кадрлар тайѐрлаш 
тизимининг жаҳон андозалари билан қиѐсий таққослама таҳлили 
 
№ 
Таълим 
жараѐни 
Ўзбекистон 
Республикаси 
Германия 
Жанубий Корея 
1. Бошланиши Академик лицей ва 
касб-ҳунар 
коллежларидан сўнг 
Ўрта мактабни 
битиргандан сўнг 
Ўрта мактабни 
битиргандан сўнг 
2. Давомийлиги 4 йил 
4 йил 
4 йил 
3. Таълим 
олувчилар 
сони 
20-25 
20 
20 
4. Ўтиш 
жойлари 
Таълим 
муассасаларининг 
илмий тадқиқот 
бўлимларида, илмий 
тадқиқот 
институтуларида, 
илмий муассасалар ва 
ўқув юртларининг 
тадқиқот 
бўлимларида 
ўтказилади. 
Университет 
кафедрасида, 
талабаларнинг 
йўналиши ва илмий 
тадқиқот 
мавзуларига 
тааллуқли бўлган 
институтларда 
Университетга 
ҳомийлик 
қиладиган 
институтларда 
5. Таълим 
берувчилар 
Университетда 
фаолият юритаѐтган 
профессор-
ўқитувчилар 
Университетда 
фаолият юритаѐтган 
илмий унвонга эга 
бўлган соҳа 
мутахассислари ва 
хорижий 
мутахассислар 
Университетда 
фаолият 
юритаѐтган илмий 
унвонга эга бўлган 
малакали 
ўқитувчилар ва 
хорижий 
мутахассислар 
6. Таълим 
жараѐнини 
кузатиш ва 
назорат 
қилиш 
Факультет деканати, 
кафедра мудири, 
бириктирилган бошқа 
профессор-
ўқитувчилар 
Факультет деканати, 
кафедра мудирлари, 
профессор ўқитувчи 
ўзига бириктирилган 
талабалар билан 
индивидуаль тарзда 
фаолият юритади. 
Факультет 
раҳбарияти ва 
тегишли кафедра 
мудирлари ва 
ўқитувчилар 
Юқоридаги маълумотлардан англашимиз мумкинки, ривожланган 
мамлакатларда ҳам Ўзбекистон Республикаси олий таълим тизимида кўзда 
тутилганидек, бакалавратура 4 йил давом этади. Маърузалар илмий унвонга 
эга бўлган профессор-ўқитувчилар томонидан ўқилади. Фарқли жиҳати 

---

40 
шундаки, хорижий мутахассислар доимий равишда таълим жараѐнида 
иштирок этадилар. Мамлакатимизда эса бирор лойиҳа, грант доирасида қисқа 
муддатга хориж мутахассислари таклиф этилади. 
1.3.3-жадвал. 
Бакалавриатурада таълим жараѐнининг таркиби 
 
№ Таълим 
жараѐни 
Ўзбекистон 
Республикаси 
Жанубий Корея 
Германия 
1. Назарий 
таълим 
Кафедрадаги 
профессор-
ўқитувчилар 
томонидан 
аудиторияларда 
маъруза кўринишида 
назарий билимлар 
берилади. 
Асосан талабалар 
ўзларининг 
йўналишлари 
бўйича профессор-
ўқитувчиларнинг 
маърузаларига 
кирадилар. 
Асосий қисми 
аудиторияда 
маърузалар 
кўринишида 
ўтказилади. 
2. Амалий 
таълим 
Таълим муассасасида Университет 
кафедралари 
қошидаги махсус 
лабораторияларда
Таълим 
муассасасида ва 
университет 
кафедралари 
қошидаги махсус 
лабораторияларда
3. Илмий-
тадқиқот 
ишлари 
Бакалавриатда таълим 
олувчилар танлаган 
мавзуси бўйича 
битирув малакавий 
ишини асосан кафедра 
шароитида амалга 
оширади. Кафедра ѐки 
бошқа кафедралар 
профессор-
ўқитувчилари, 
маслаҳатчилар илмий 
раҳбар этиб 
тайинланади. Илмий 
изланиш давомида 
илмий мақолалар, 
тезислар ѐзиш, 
республика ва халқаро 
илмий анжуманларда 
иштирок этиш ва 
маъруза қилиш билан 
шуғулланадилар. 
Илмий иш бўйича 
кафедра ѐки 
ўзининг мавзуси 
бўйича бошқа 
мутахассис билан 
турли 
институтларда 
амалга оширилади. 
Бакалавриатурада 
ўқиш жараѐнида 
илмий раҳбар 
тайинланади. 
Кафедра 
профессор-
ўқитувчилари 
раҳбарлигида, 
илмий дастурлар 
доирасида тадқиқот 
ишлари амалга 
оширилади. Илмий 
иш давомида 
рефератлар тақдим 
қилиши, 
конференцияларда 
иштирок этиши ва 
илмий мавзуси 
бўйича журналга 
мақола ѐзиши 
мумкин. 
4. Мустақил 
таълим 
Талабалар назарий ва 
амалий машғулотлар 
ва илмий ишлари 
бўйича асосий база ва 
бошқа илмий 
муассасаларда 
Талабалар турли 
мавзуларда 
мустақил 
изланадилар ва 
семестрлар якунида 
хулосаларини 
Талабалар 
мустақил таълимда 
журналларга 
камида 2-3 та 
мақола ѐзадилар. 
Мослаштирилган 

---

41 
яратилган 
шароитлардан 
(тарқатма 
материаллар, 
презентациялар, 
кутубхона, интернет 
тармоғи, лаборатория, 
муляжлар ва бошқа 
асбоб-ускуналар) 
фойдаланган ҳолда ўз 
билимларини 
оширишлари мумкин. 
профессор-
ўқитувчиларга 
мақола ѐки 
тақдимот шаклида 
тақдим этадилар. 
барча шарт-
шароитлардан кенг 
фойдаланишлари 
мумкин. 
5. Таълим 
жараѐнларида 
баҳолаш 
Талабаларнинг 
назарий ва амалий 
кўникмалари, илмий-
тадқиқот ишлари 
бўйича билимларини 
баҳолаш 
бакалавриатура 
рейтинг тизимига 
асосида жорий, 
оралиқ, якуний баҳо 
кўринишида ва ҳар 
ярим йиллик ва 
йиллик аттестация 
кўринишида амалга 
оширилади. Якуний 
давлат имтиҳон 
саволлари оғзаки, 
ѐзма, тест 
кўринишида ва 
амалий кўникмаларни 
намойиш этиш 
кўринишида талаб 
қилинади. 
Семестрлар 
давомида асосий 
фанлардан 
белгиланган 
амалий, семинар 
машғулотлари 
орқали кредит 
йиғиб борадилар. 
Талабаларнинг 
жорий билими, 
компетенцияси ва 
ўзлаштириши 
оралиқ тест 
саволлари орқали, 
билимларни даврий 
оғзаки кўринишда 
текшириш, цикллар 
бўйича ҳар ярим 
йилда ѐзма тест 
кўринишида амалга 
оширилади. 
Жадвал маълумотларида Таълим жараѐни ривожланган мамлакатлар ва 
Ўзбекистонда деярли бир хил ташкил этилиши акс эттирилган. Ривожланган 
мамлакатларда қайси фан ва маърузага кириш талабанинг ихтиѐрига қўйиб 
берилган, албатта мажбурий фанлар бундан мустасно. Амалий таълим 
кўпроқ лабораторияларда ўтказилади. Германияда илмий-тадқиқот иш 
натижаларини мақолалар орқали эълон қилиш, илмий конференцияларда 
қатнашиш кенг йўлга қўйилган бўлса, Жанубий Кореяда мустақил тадқиқот 
натижалари ўқитувчига топширилади. Баҳолаш нуқтаи назаридан, Жанубий 
Корея тажрибаси тубдан фарқ қилади, яъни кредит йиғиб бориш билан 
якуний баҳо чиқарилади. 

---

42 
1.4.4-жадвал. 
“Экология” магистратура таълим йўналиши бўйича кадрлар тайѐрлаш 
тизимининг жаҳон андозалари билан қиѐсий таққослама таҳлили 
 
№ 
Таълим 
жараѐни 
Ўзбекистон 
Республикаси 
Буюк Британия 
Россия 
1. Бошланиши
4 йил бакалавриатдан 
сўнг.
Бакалавр даражасини 
ОТМ лар беради. 
3 йил бакалавриатдан 
сўнг.
Бакалавр даражасини 
университетлар ѐки 
коллежларлар беради. 
4 йил 
бакалавриатдан 
сўнг. 
Бакалавр 
даражасини ОТМ 
лар беради. 
2. Давомийлиги 2 йил 
1 ѐки 2 йил 
4 йил 
3. Таълим 
олувчилар 
сони 
5 ва ундан ортиқ 
8 ва ундан ортиқ 
10 ва ундан ортиқ 
4. Ўтиш 
жойлари 
Давлат олий таълим 
муассасалари 
Давлат ва хусусий 
олий таълим 
муассасалари 
Давлат олий 
таълим 
муассасалари 
5. Таълим 
берувчилар 
Экология 
мутахассислиги 
бўйича фан доктори 
ѐки фан номзоди 
илмий даражасига эга 
бўлган профессор-
ўқитувчилар 
PhD илмий 
даражасига эга 
бўлган ўқитувчилар 
ҳамда етук 
мутахассислар 
Экология 
мутахассислиги 
бўйича фан 
доктори ѐки фан 
номзоди илмий 
даражасига эга 
бўлган профессор-
ўқитувчилар 
6. Таълим 
жараѐнини 
кузатиш ва 
назорат 
қилиш 
ОТМ декан муовини – 
экологи талабаларни 
тайѐрлайдиган 
кафедранинг мудири – 
бевосита таълим 
берувчи ўқитувчи 
Университет ѐки 
коллеж магистратура 
бўлими – эколог 
талабаларни 
тайѐрлайдиган бўлим 
бошлиқлари – 
бевосита таълим 
берувчи ўқитувчи 
ОТМ декан 
муовини – эколог 
талабаларни 
тайѐрлайдиган 
кафедранинг 
мудири – бевосита 
таълим берувчи 
ўқитувчи 
Магистратура мутахассисларини тайѐрлаш нуқтаи назаридан, Буюк 
Британия каби Европа мамлакатларида талабалар учун 1 ѐки 2 йиллик ўқув 
дастурлари таклиф этилади. Хусусий олий таълим муассасалари яхши 
ривожланган. ОТМларда кўп жойларда тажриба ўтаб келган, амалиѐт билан 
боғлиқликда фаолият олиб борадиган профессор-ўқитувчилар дарс 
беришади. Ўзбекистон ва Россия ОТМларида магистратурада ўқиш тартиби 
жуда яқин. 
 

---

43 
1.4.5-жадвал. 
Магистратурада таълим жараѐнининг таркиби 
 
№ Таълим 
жараѐни 
Ўзбекистон 
Республикаси 
Буюк Британия 
Россия
1. Назарий 
таълим 
Асосий қисми 
маърузалар ва семинар 
машғулотлари 
кўринишида 
аудиторияларда ва 
қисман амалиѐт 
ўтилаѐтган 
муассасаларда 
ўтказилади. 
Асосан 
аудиторияда 
маърузалар, 
семинарлар ва 
кичик 
конференциялар 
кўринишида 
ўтказилади. 
Асосий қисми 
маърузалар ва 
семинар 
машғулотлари 
кўринишида 
аудиторияларда ва 
қисман амалиѐт 
ўтилаѐтган 
муассасаларда 
ўтказилади. 
2. Амалий 
таълим 
Олий таълим 
муассасаларининг 
лабораторияларида 
амалий ѐки 
лаборатория 
машғулотлари 
кўринишида амалга 
оширилади, мавзулар 
мазмунига қараб 
баъзан ФАнинг тармоқ 
институт ва 
марказларида ҳамда 
табиатни муҳофаза 
қилиш иашкилотлари 
қошидаги илмий 
марказларда олиб 
борилади. 
Ўқув дастурида 
кўрсатилган 
цикллар 
кўринишида 
лабораторияларда 
ҳамда етакчи 
ташкилотларда 
амалга оширилади. 
Олий таълим 
муассасалрининг 
лабораторияларида 
амалий ѐки 
лаборатория 
машғулотлари 
кўринишида амалга 
оширилади, 
мавзулар мазмунига 
қараб баъзан 
ФАнинг тармоқ 
институт ва 
марказларида олиб 
борилади.