Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги, мирзо улуғбек номидаги тошкент давлат университети

5. МУСТАҚИЛ ЎЗБЕКИСТОН ДАВЛАТИ ИСЛОҲОТЧИЛИК СИЁСАТИНИНГ БОШ ТАМОЙИЛЛАРИ ВА АСОСИЙ ЙЎНАЛИШЛАРИ ФАЛСАФАСИ

Демократиянинг бутун ижтимоий ривожимизнингасосий йўли сифатида эътироф этилиши, эркин инсо ний йўналтирилган бозор муносабатларини шакллан тириш, юксак маънавий маданиятга эришиш, миллийхавфсизлигимизни таъминлаш мақсадлари — мустақилЎзбекистон давлати ислоҳотчилик сиёсатининг боштамойилларини ташкил қилади. Мазкур тамойилларга.таянган ислоҳотлар йўлининг асосий йўналишларидоирасида қуйидаги натижаларга эришидци ва вазифа ларни бажариш кўзда тутилади:
а) сиёсий соҳада. Мустақиллик йилларида Ўзбекис тоннинг сиёсий тизимида тақдиршумул ўзгаришларрўй берди. Миллий давлатчилигимизнинг ҳуқуқийпойдевори яратилди. Жаҳондаги энг демократиксиёсий тузумнинг муҳим тармоғи — давлат ҳокимиятивакиллик тизими вужудга келди. Мамлакат парламен ти — Олий Мажлис, давлат ҳокимияти маҳаллийвакиллик идораларига илк бор кўппартиялилик асоси даги сайловлар ўтказилди. Давлат ҳокимияти бўлини шининг конституциявий тамойиллари асосида унингижроия ва суд тармоклари қарор топди.
Ўзбекистонда барпо этилаётган даататнинг, авва ламбор, ушбу борада умумжаҳон цивилизацияси эриш ган ютукларга, дунёнинг илғор халқлари тажрибалари
ва, айни пайтда, Шарқ демократияси, миллий мероси миз анъаналарига асосланиши муҳимдир.
Одамларнинг тафаккури, маданий савияси улар нинг ижтимоий фаоллиги ва сиёсий ўзгаришлар дара жасининг ўзаро мутаносиблиги жамиятни демократия лаштиришнинг жиддий шартидир. Бу мутаносиблик нинг бузилиши чалкашлик ва хатарли оқибатларгаолиб келади.
Башариятнинг тарихий тажрибаси шундан яққолдалолат берадики, демократия ҳеч қачон ўз-ўзиданпайдо бўлмайди. Унга фақат тинимсиз меҳнат, аччиқтажрибалар, оғир синов, мардона курашлар орқалиги на етишиш мумкин.
Ўзбекистонда шаклланётган демократия халқимиз нинг миллий маданияти хусусиятларини ўзида мужас сам этмоғи даркор. Янги тарихий вазиятда анъанавийбошқарувнинг ўтмишимизда синалган шакли — ҳо кимликлар тикланди.
Чинакам миллий равнаққа биз фақат давлат ҳоки мияти билан фуқаролик жамияти ваколатлариниўзаро оқилона мувозанатлашуви орқали эришамиз.Фуқаролик жамиятида давлат ҳокимияти асосанумуммиллий манфаатларни ифода этади, бутунмамлакат ижтимоий тараққиётининг истиқболинибелгилайди, унга эришишга қаратилган чора-тадбир ларнинг амалга оширилишини таъминлайди. Қонун чилик, халқ таълими, соғлиқни сақлаш, негизий(фундаментал) илм-фан, мудофаа, давлат хавфсизли ги, ташқи сиёсат, пул-молия, солиқ тизими соҳаларишулар сирасига киради.
Замонавий давлат, жамият қуришнинг мазкур йў лини таъминлашга қаратилган қонунлар мажмуасинияратиш устувор вазифа ҳисобланади. Кишилар ўртаси даги ижтимоий, сиёсий ва миллатлараро тенгликнитаъминлашга хизмат қилувчи, барча даражалардагидавлат ҳокимияти идораларининг уларга бевоситадахлдор ваколатларини аниклаб берувчи, давлат ҳоки мияти ва бошқаруви тизими вазифаларини босқичма босқич марказдан қуйига — уларнинг вилоят, шаҳар,туйан бўғинлари ҳамда маҳаллий ўзини-ўзи бошқарувдаражаларига ўтишига ҳуқуқий замин бўлиб хизмат қилиш мазкур қонунлар мажмуасининг зиммасига ту шади.
Таълим, кадрлар тайёрлаш соҳаларини ислоҳ қи лиш вазифаси бутун юктимоий тараққиётимизни ри вожлантиришнинг муҳим зарурий шартига айланди.Зеро, давр замонавий илғор технологияларда ишлайоладиган, бозор муносабатлари қонуниятларига мо нанд тарзда фикр қила биладиган етук мутахассислар ни тайёрлашни тақозо этмоқда. Ушбу эҳтиёжга жаво бан, Олий Мажлиснинг IX сессияси, 1997 йилда, И. А.Каримов ташаббуси билан, «Кадрлар тайёрлаш миллийдастури»ни, «Таълим тўғрисида»ги Ўзбекистон Респуб ликасининг Қонунини қабул қилди. Энди, ҳамма гапуларни ҳаётга татбиқ этишда.
Инсон ҳуқуқлари ва эркинликлари масаласи муста қил Ўзбекистон ривожини таъминлашнинг жиддийаҳамиятга молик жиҳатини ташкил этмоқда. Зотан,жамиятдаги иқтисодий ва ижтимоий муаммоларни ҳалэтиш, охир оқибатда, инсон ҳуқуқлари ҳамда эркин ликларининг жиддий кафолатини яратишга қаратил гандир.
Мустақил Ўзбекистонда инсон шахси эркинлиги,унинг ҳуқуқлари муҳофазаси бутун бир қонунлар тизи ми билан таъмин қилинган. Инсон ҳуқуқлари бўйичаОлий Мажлис вакили, Инсон ҳуқуқлари республикамиллий маркази, Олий Мажлиснинг Амалдаги қонун чилик мониторинги институти каби муассасаларнингташкил этилиши ҳам шулар жумласига киради. Албат та, И. А. Каримов айтганидек: «Ҳокимият тузилмалари нинг демократик мазмуни кўп жиҳатдан давлатни бош қаришда фуқароларнинг иштирок этиш масаласи қанча лик ҳал қилинганлиги билан белгиланиши маълум. Ўз бекистонда ушбу ҳуқуқнинг амал қилиши учун қонунасослари яратилган»¹. Бироқ, мамлакатимиз йўлбошчи сининг фикрича, ҳали жамият ва фуқаролар давлатнибошқаришда иштирок этиш, ўзларининг қандай бош қарилаётганликлари тўғрисида ахборот олиш ҳуқуқинианглашига ҳамда мазкур ҳуқуқдан амалий ҳаётда
¹ Ислом Каримов. Ўзбекистон XXI аср бўсагасида: хавфсизликка таҳдид,барқарорлик шартлари ва тараққиёт кафолатлари. Т., «Ўзбскистон», 1997, 173 бст.
фойдалана оладиган бўлишларига эришмоқ зарур.Шундагина давлат ҳокимияти идоралари, улардагимансабдор шахслар жамият ва фуқаролар олдидаги ўзмасъулиятларини ҳис этадиган бўладилар.
Бунинг учун фуқароларнинг сиёсий фаоллигиниошириш талаб этилади. Бу эса, ўз навбатида, мамла кат аҳолиси, ҳар бир киши тафаккурини чуқур ўзгар тиришни, уларнинг маънавий, жумладан ҳуқуқиймаданияти даражасини юксак савияда бўлишинитаъминлашни ўта жиддий ҳаётий заруратга айлантир моқда. Шу боис, Олий Мажлиснинг IX сессияси«Жамиятда ҳуқуқий маданиятни юксалтириш миллийдастури»ни қабул қилди. Уни рўёбга чиқаришга қара тилган жиддий чора-тадбирларни амалга ошириш кўз да тутилмоқда.
Инсон манфаатлари шахс ва давлат ўртасидаги ўза ро муносабатларда устивор бўлиши керак. Давлат ҳо кимияти тизимининг учала — қонун чиқарувчи, иж роия ва суд тармоқлари ўз фаолиятларини инсон ҳу қуқларини муҳофаза қилиш билан боғламоқларимуҳим аҳамият касб этади. Бу ўринда республикадафаолият кўрсатаётган Конституциявий, Олий ва Олийхўжалик судларининг ўрни алоҳидадир.
Республика парламенти — Олий Мажлис собиқОлий Кенгашдан ўзининг бутун мазмун-моҳияти би лан тубдан фарқ қилади.
Бу нималарда ўз ифодасини топмоқда?
Авваламбор, Олий Мажлис депутатлари кўппартия лилик тамойили асосида сайландилар. Кўппартияли лик тамойили, эндиликда, парламентчилик ишига ҳамжорий этилди ва у тобора такомиллашиб бормоқда.1994 йилнинг 25 декабрида давлат ҳокимияти вакил лик идораларига, жумладан Олий Мажлисга, ўтказил ган сайловларда синфий ёндашув, нодемократик та мойил сифатида, барҳам топтирилди. Ваҳоланки, ав валлари, Олий Кенгаш ва бошқа даражалардаги давлатҳокимияти вакиллик идораларига сайловларда уларгасайланажак депутатларнинг қанчаси ишчилардан, кол хозчилардан, зиёлилардан, аёллардан, ёшлардан, қайсимрллат вакиллари ва ҳоказолардан бўлишлиги олдин дан белгилаб қуйилар ҳамда бундай «режа» изчил
амалга ошириларди. Ўзбекистон мустақиллиги шарои тида ўтган илк сайловларда депутатлар турли партия васиёсий кучларнинг вакилларидан иборат номзодларорасидан, муқобиллик асосида, сайландилар.
Бугунги кунда, мустақиллигимиз туфайли, Ўзбекис тон Олий Мажлиси қатор нуфузли халқаро ташкилот ларга аъзо бўлди. У мамлакат ижтимоий ҳаётида муҳимаҳамият касб этиб, самарали фаолият кўрсатмоқда,мустақил мамлакатимиз, унинг фуқаролари, ҳар бири мизнинг тақдиримизга дахлдор қонун ва ҳужжатларниқабул қилмоқда.
Мустақил Ўзбекистонда давлат ҳокимияти ва бош қарувининг президентлик тизими жорий этилди ва умуваффақиятли фаолият кўрсатиб, ижтимоий-сиёсийонгимизда чуқур илдиз отди. Республиканинг биринчиПрезиденти И. А. Каримовнинг серқирра, самарали,фидокорона назарий, сиёсий, амалий фаолияти унижаҳоннинг машҳур давлат арбоблари қаторига олибчиқди, давлат ҳокимияти тизими президентлик идора си нуфузини, мамлакатимиз фуқаролари нигоҳида, бе қиёс ошириб юборди.
Конституциямизга мувофиқ Ўзбекистон Республи касининг Президенти Ўзбекистон Республикасида дав лат ва ижро этувчи ҳокимият бошлиғидир.
Ўзбекистон Республикаси Президенти, айни вақг да, Вазирлар Маҳкамасининг Раиси ҳисобланади.¹
Бугунги кунда республика Олий Мажлиси, Вазир лар Маҳкамаси Конституцион, Олий, Олий хўжаликсудлари, вазирликлар, ҳокимликлар, сиёсий партияларва жамоат ташкилотларининг ўзаро ҳамжиҳатликда,мувофиклашган фаолият кўрсатишининг самарали ти зими йўлга қўйилмоқца. Бундай фаолиятнинг янги-ян ги шакллари қарор топмокда;