Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги наманган мухандислик -қурилиш институти

2.5 Гидротаран қурулмасининг тавсифи.
Гидравликтарансув манбаига1 ўрнатилиб, бетондевор2 билан тўсилган.
18-расм.Гидравликтараннинг схемаси
3-горизонтал қувур, 4-мослама орқали ўтиб, 5-эгри қувур орқали жойида мустаҳкамланган сув чиқариш тешигини 6, ёпадиган статик эллипс шаклидаги зарба клапaни 5, ёпилиш ва қтида клапан ичкаридан 7-сонли мойил таянч ўриндиғи биланбирлашади. Камеранинг юқори қисмида4 думалоққувур 8, у текис қўллаб-қув ва тланадиган ўриндиққа 9 маҳкам ёпиштирилган ва юқоридан тешик билан мустаҳкамланган, сув хайдовчи клапaн 10 билан ёпилган,ҳаво чиқариш қопқоғи 11 ичида, узатувчи қувурига эга12.
Таъминоттрубасинингкиришқисмида 3 жойлашганназорат клапaни14 ва клапиниочилишини чекловчи15 биланўриндиқ 13.
Қурилма қуйидагича ишлайди. Сув манбаидан1, юқори ва пастки ҳовузлар ўртасидаги дравлик босим Z яратиб, бетондевор 2 томонидан қўллаб-қув ва тланадиган сувнинг тескари томонига назорат клапaн14 очилади ва сув таъминот трубасига киради3, камера4 ва орқалиқ уйида жойлашган эгарни сув ўтказмайдиган ойнаси6. Унда зарба клапaн 5 туширилади ва мустаҳкамловчи плиталар билан ётади ва чизиқбўйлабҳосилбўлган 4 камеранинг пастки силиндрсимон юзасида бўйлама қисм сферик контур ҳосил қилади. Оқимэркин ҳолатда камеранинг ичида ҳаракатланади.
Клапaн5 билан алоқада,унинг устки юзасидаги оқим ва куум ҳосил қилади, яъни бўшатиш эффекти ҳосил қилади ва бу клапaнни дарҳол кўтарилишига ва ёпилишига олиб келади. Оқим тўхтайди, бу гидравлик ҳодисани келтириб чиқаради - тўғридан-тўғри гидравлика таъминот трубкасидаги 3 зарба, ортиқча босим ҳосил қилади. Думалоққувур 8 орқали оқим тешикка эркин оқади,сув хайдовчи клапaнни 10 очади ва қопқоқнинг юқори қисмидаги ҳавони сиқиб, ҳаво ўтказгич 11 га киради. Шу билан биргазарба тўлқини трубанинг кириш жойига тарқалади ва текшириш камерада ишлайди 4, уни ёпиб, сув манбаини қайтарадиган сувни камайтиради ва дарҳол акс этади. Тўғридан-тўғри гидравлик зарбадан сўнг, гидравлика қонунига кўра, босим қувури3 ва камерада4 босим пасаяди, шундан зарба клапaн5қўллаб-қув ва тлаш ўриндиғидан 7 силжийди ва силиндрсимон тагида жойлашганкамеранинг юзаси 4 ва сув хайдовчи клапинни 10 ёпилади. Қисмҳаво қопқоғидаги сув, клапин 10 камерага тескари сув оқишини бартараф этади. Сиқилган ҳавоқопқоқда 11 кенгаяди ва узатувчи трубаси орқали чиқарилади12, сувни юқорига кўтаради10.
Кейин цикл яна такрорланади, яъни сув оқими яна назорат клапанидан ўтади 14, тезлашади, зарба клапанини ёпади5, гидравлик зарба пайдо бўлади,4 ва камерадаги босим 30-40 мартага кўтариладииш босими Z билан таққослаганда, назорат клапинни 14 сувнинг юқори ҳовузга тушишига хизмат қилади, босим ва тушириш қув ва тини оширади.
Ҳаво қопқоғига 11 қуйилади.Кейин босим тушади, тушириш
клапан ёпилади, қопқоқ ичидаги ҳаво очилиб, сув юқори қа ва тга қуйилади. Агар труба3 қисқа бўлса ва зарба тўлқинининг фазаси зарба клапинининг ёпилиш ва қтидан кам бўлса5, созланишичекловчидан фойдаланиб15зарбани қисман ўчиришга эришилади. Шунда зарба клапaннинг тўлиқ очилишига тўсқинлик қилмайди 5. Таъсир клапaн 5-да клапaннинг уриш қийматини созлаш учун хизмат қилувчи созлаш мур ва т мавжуд.