Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги навоий давлат кончилик институти

2.3-жадвал. 
“Жиззах” эркин иқтисодий зонасининг Жиззах вилояти иқтисодиётида 
тутган ўрни
1
№ 
Кўрсаткичлар 
Йиллар 
2010й 
2011й 
2012й 
2013й 
2014й 
2015й 
2016й 
2017 й 
2018й 
1 
Вилоятда ялпи 
ҳудудий маҳсулот 
(млрд.сўм) 
2051,6 
2844,4 
3528,1 
4216,7 
5300,5 
6318,3 
7347,7 
9148,1 
12074,7 
Жиззах ЭИЗдаги 
қўшилган қиймат 
73,3 
73,8 
90,3 
101,6 
117,4 
140,4 
Улуши, % да 
1,73% 
1,39% 
1,43% 
1,38% 
1,28% 
1,16% 
2 
Вилоятда и/ч-ган 
саноат 
махсулотлари 
(млрд.сўм) 
522,7 
659,6 
785,7 
933,3 
1195,8 
1474,5 
2001,2 
2548,8 
3581,8 
Жиззах ЭИЗ 
- 
- 
- 
211,3 
228,6 
254,5 
288,6 
351,6 
420,4 
улуши, % да 
22,6% 
19% 
17,2% 
14,4% 
13,7% 
11,7% 
3 
Асосий капиталга 
инвестициялар 
суммаси 
(млрд.сўм) 
359,7 
468,4 
678,5 
1012,7 
1038,5 
1101,1 
1237,9 
1582,8 
1610,5 
Жиззах ЭИЗ 
- 
- 
- 
544,5 
601,4 
648,8 
804,6 
712,8 
730,4 
улуши, % да 
54% 
58% 
59% 
65% 
45% 
45% 
4 
Иш билан банд 
бўлганлар сони 
(минг киши) 
381,6 
392,4 
402,9 
415,1 
428,4 
441,4 
454,8 
468,2 
472,4 
ЖиззахЭИЗ (киши) 
- 
- 
- 
33 
254 
760 
1102 
1177 
1208 
улуши, % да 
0,07% 
0,04% 
0,16% 
0,24% 
0,26% 
0,25% 
5 
Экспорт 
(млн.доллар) 
339,4 
397,6 
538,1 
553,4 
493,6 
548,7 
618,0 
704,8 
710,4 
ЖиззахЭИЗ 
- 
- 
- 
10,8 
8,1 
8,4 
10,7 
13,1 
14,8 
улуши, % да 
 
 
 
2% 
2% 
2% 
2% 
2% 
2,1% 
6 
Хорижий 
инвестициялар 
иштирокидаги 
корхоналар сони 
(дона) 
40 
47 
48 
64 
66 
71 
80 
82 
84 
ЖиззахЭИЗ 
- 
- 
- 
14 
14 
18 
18 
19 
20 
улуши, % да 
22% 
21% 
25% 
23% 
23% 
24% 
7 
Ўртача иш ҳақи 
688,2 
712,4 
805,8 
851,2 
868,5 
911,7 
1074,2 
1102,4 
1210,8 
ЖиззахЭИЗ 
- 
- 
- 
835,8 
639,6 
947,1 
1136,1 
1073,6 
1155,2 
улуши, % да 
98% 
74% 
104% 
106% 
97% 
95% 
Таҳлилларимиз натижасида шунга амин бўлдикки, эркин иқтисодий 
зоналар яратиш орқали ҳудудлар иқтисодиётини тизимли равишда 
ривожлантириб бориш мумкин. Бунда асосан маҳаллий ресурслардан 
фойдаланиш даражаси, инвестицияларни ўзлаштираётган соҳа тизимининг 
ўзгариши, меҳнат ресурсларининг оқилона тақсимланиши каби омиллар 
1
www.stat.uz
. Сайтидаги маълумотлар асосида эксперт усули орқали аниқланди. 

---

68
ҳудуд иқтисодиётини ривожлантириш учун асосий дастак сифатида ўрганиб 
бориш лозим. Масалан, “Навоий” эркин иқтисодий зонасида маҳаллий 
ресурслардан фойдаланиш даражаси “Ангрен” ва “Жиззах” эркин иқтисодий 
зоналарига қараганда паст кўрсаткичга эга. Бу жараёнга юқори эътибор 
қаратиш лозим. 
64
91
134
150
160
171
185
194
207
0
0
9
191
42
29
57
104
168
0
0
0
2
16
68
262
254
288
2010 й
2011 й
2012 й
2013 й
2014 й
2015 й
2016 й
2017 й
2018 й
Навоий
Ангрен
Жиззах
 
2.1-расм. Таҳлил қилинаётган эркин иқтисодий зоналарда маҳсулот 
сотишдан тушган соф тушумнинг динамикаси (млрд.сўм)
1
 
“Ангрен” эркин иқтисодий зонасида ишчи кучи етишмовчилиги 
мавжуд ва шунинг учун ўртача иш ҳақи даражаси юқори бўлиб турибди. 
Ангрендаги бу ҳолат аҳоли зичлиги билан боғлиқ деб, ҳисоблаймиз. Демак, 
эркин иқтисодий зоналар ташкил этишда аҳоли зичлигини ҳам инобатга олиш 
лозимдир.
“Жиззах” эркин иқтисодий зонаси ҳудуд иқтисодиётига тез таъсир 
кўрсата олган мамлакатимиздаги эркин иқтисодий зоналардан бири 
ҳисобланади. Ҳозирги кунда ҳудуд ЯҲМнинг салмоқли қисмини эркин 
иқтисодий зона ишлаб чиқармоқда. Ҳудуддаги ўртача иш ҳақи эркин 
иқтисодий зонадаги иш ҳақига нисбатан йиллар давомида ортиб бормоқда. 
Таҳлилларимизнинг кейинги босқичида 2020-2030 йиллар давомида 
ушбу эркин иқтисодий зоналарнинг ялпи ҳудудий маҳсулотдаги ва саноат 
маҳсулотларидаги улуши келтирилган. 
1
Манба: Зоналар фаолиятидан олинган статистик маълумотлар асосида муаллиф ишланмаси 

---

69
 2.4-жадвал. 
Эркин иқтисодий зоналарнинг минтақалар иқтисодиётида тутган 
ўрнининг мақсадли кўрсаткичлари
1
 
Йиллар 
Кўрсат 
кич 
лар 
“Навоий” эркин иқтисодий 
зонасининг Навоий вилояти 
иқтисодиётида 
“Ангрен” эркин иқтисодий 
зонасининг Тошкент 
вилояти иқтисодиётида 
“Жиззах” эркин иқтисодий 
зонасининг Жиззах вилояти 
иқтисодиётида 
Вилоят 
ЯҲМда 
ЭИЗнинг 
улуши 
(улуши, % ) 
Вилоятда и/ 
ч-ган саноат 
маҳсулотлари
даги Навоий 
ЭИЗ улуши 
(улуши, % ) 
Вилоят 
ЯҲМда 
ЭИЗнинг 
улуши 
(улуши, % ) 
Вилоятда и/ 
ч-ган саноат 
маҳсулотлар
идаги 
Ангрен ЭИЗ 
улуши 
(улуши, % ) 
Вилоят 
ЯҲМда 
ЭИЗнинг 
улуши 
(улуши, % ) 
Вилоятда и/ 
ч-ган саноат 
маҳсулотлари
даги Жиззах 
ЭИЗ улуши 
(улуши, % ) 
2019йил 
факт 
3,6 
5,51 
1,3 
2,75 
1,26 
11,6 
2020 й 
3,9 
5,55 
1,6 
9,95 
1,20 
12,05 
2021 й 
4,3 
6,28 
2,0 
3,28 
1,58 
13,28 
2022 й 
4,8 
6,43 
2,5 
4,43 
1,82 
14,43 
2023 й 
5,4 
6,96 
3,1 
4,96 
2,2 
15,96 
2024 й 
6,1 
7,96 
3,8 
5,11 
2,5 
16,96 
2025 й 
6,9 
8,54 
4,6 
5,54 
2,8 
17,54 
2026 й 
7,8 
8,71 
5,5 
5,71 
3,1 
18,71 
2027 й 
8,8 
9,86 
6,0 
5,86 
3,5 
19,86 
2028 й 
10,0 
10,05 
7,1 
6,05 
3,9 
20,05 
2029 й 
11,1 
10,90 
8,3 
7,90 
4,3 
21,90 
2030 й 
12,3 
11,54 
9,6 
8,54 
4,8 
22,54 
 
Прогноз кўрсаткичларни ишлаб чиқишдан мақсад кейинги 10 йиллик 
фаолиятга баҳо бериш ва кутилиши мумкин бўлган хавф-хатарларни инобатга 
олишда фойдаланишдан иборатдир. Минтақалар иқтисодиётида эркин 
иқтисодий зоналарнинг ўрнини ошиб бориши ниманинг эвазига яъни қайси 
тармоқнинг улушини пасайиши орқали амалга оширилгани ҳам йиллар 
давомида аниқ бўлиб боради. Уларга нисбатан чора-тадбирлар ишлаб чиқиш 
лозимлиги аниқланади. 
§
2.2. Минтақалардаги эркин иқтисодий зоналар фаолиятини кўп 
омилли индекслар усули ёрдамида баҳолаш
Тадқиқотларимиз натижасида, эркин иқтисодий зоналар фаолияти 
самарадорлигини кўп омилли индекслар усули ёрдамида баҳолаш мақсадга 
мувофиқ, деган фикрга келдик. Иқтисодий муносабатларни таркибий 
ўзгартириш ва диверсификациялаш шароитида мамлакатимизда эркин 
1
Муаллиф ишланмаси.

---

70
иқтисодий зоналар фаолиятини илмий асосланган статистик кўрсаткичлар 
тизими асосида чуқур таҳлил қилиш, ишлаб чиқариш самарадорлигини 
оширишнинг мавжуд имкониятларини белгилаш ҳамда ривожланиш 
тенденцияларини прогнозлаш муҳим аҳамият касб этмоқда. Бу борада 
статистик таҳлилни такомиллаштиришнинг устувор йўналишларини илмий-
услубий таъминлаш учун муҳим кўрсаткичларни тузиш ва прогнозлашнинг 
услубий масалаларини бу соҳадаги халқаро талабларга мувофиқ олиб бориш 
зарур. 
2.5-жадвал 
 “Навоий”, “Ангрен” ва “Жиззах” эркин иқтисодий зоналарининг 
2018 йилдаги кўрсаткичлар таҳлили
№ 
ЭИЗ номи 
Ташкил 
этилган 
вақти 
Киритилган жами 
инвестиция 
миқдори 
(мингАҚШ) 
Зонадаги 
корхоналар 
сони
Эркин иқтисодий 
зона экспорти 
(млн.доллар) 
1 
“Навоий” 
2.12.2008 й 
38390,5 
25 
7,7 
2 
“Ангрен” 13.04.2012 й 
127765,2 
53 
142,7 
3 
“Жиззах” 15.05.2013 й 
65198,4 
21 
13,1 
Манба: Статистик маълумотлар асосида-www.stat.uz. 
Таҳлил қилаётган эркин иқтисодий зоналарни 2013-2018 йиллар 
яратилган саноат маҳсулоти ҳажми, капитал қўйилмалар ва инвестиция 
қайтими маълумотлари асосида кўп омилли индекслар услубидан 
фойдаланиш мақсадга мувофиқдир. Бу эса ўрганилаётган даврда эркин 
иқтисодий зоналарда мазкур кўрсаткичларнинг иқтисодий-статистик 
таҳлилини кенгайтиради. 
Кўпинча макроиқтисодий моделда омил белги сифатида капитал ва 
меҳнат харажатлари, натижавий белги сифатида маҳсулот қийматидан 
фойдаланилади.