Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги низомий номидаги тошкент давлат педагогика

5. Табиат билан таништиришнинг оғзаки услуби.
Суҳбат 
 
Дидактик вазифалардан келиб чиққан ҳолда суҳбат икки турга — 
олдиндан ўркаии/адиган суҳбатлаи- ва якииний суҳбатларга бўлинади. 
Олдиндан 
ўтказиладиган 
суҳбатларни 
тарбиячи 
кузатиш-лар, 
cкскурсиялардан олдин қўллайди. Бундай суҳбатнинг мақсади бўлажак 
кузатишлар билан мавжуд билимлар ўртасида алоқа нърнатишдир. 
Якуний суҳбат ўрганилган фактларни тизимлаштмш, мустаҳ-камлаш ва 
аниқлашга ёълланади. Бу суҳбатлар рназмунан турли даражада бўлиши 
мумкин: баъзи кузатиладиган обй<*тларнинг тор доирасини (масалан, иссиқ 
ўлкаларга учиб кетувчи қушлар ҳақида, ёwойи ҳайвонларнинг ўрмонда 
қишлаши ва шу кабилар), бош-қалари ҳодисаларнинг кенг доирасини 
(масалан, мавсумлар ҳақида суҳбатлар) қамраб олиши мумкин. 
Суҳбат - бу болаиар билан ўтказилган машғулотмнг якунидир. Унинг 
самаралилиги болаларнинг тайёргарликланга боғ- 
Шунинг учун тарбиячи болаларни кузатишлар, меҳнат фаолияти, 
ўйинлар, табиат ҳақидаги ҳикоялар орқали суҳбатга тайёрлаши лозим. 
Болаларда нима ҳақида конкрет тасаwурбўлса, фақат шу мавзу юзасидан 
суҳбат ўтказисти ниақсад8а м«™-фиқдир. 
Тарбиячи суҳбатнинг дидактик мақсадини аниқ тасаwур қт-лиши яъни, 
унинг мазмунини аниқлаши, умумлаштмши ҳамда муҳим томонларини 
ажратиб, суҳбат якунида анил бир хулоса чиқара олиши лозим. 
Суҳбат ҳодиса, фактларни анализ қилишдан, уларнинг хусусият-лари, 
белгилари, ўртасидаги муҳим алоқа ҳамда нмносабатларни таъкидлашдан 
бошланади. Бундай анализ умум|аштирлшЕа ўтишни таъминлайди, тарқоқ 
фактларни бир тизимга солади. Масалан: «Қайси қушлар биринчи бўлиб 
учиб келади? Қора қарғам қандай таниб олдик? Биз уларни қаерда 
кўрганмиз? Қора қарғалар далада нима қилаётган эди? Қора қарғалар нима 
ейдиъ. Сўнг кейинг! савол берилади:«Нима учун қора қарғалар бошқа 
қушлардан олдин учиб келади?» (чуғурчуқ, қалдирғоч ва шу каби бошқа 
қушлар ҳақида ҳам шундай саволлар берилади). 

---

Суҳбатнинг иккинчи қисмида «Нима учун ҳамма қушлар бир вақтда 
учиб келмайди?» каби умумлаштирувчи саволни бериш мумкин. 
Улар рназмунан аниқ, тўғри, қисқа бўлиши керак. Ҳар бир саволда битта 
фикр бўлиши шарт. Қисқа «ҳа» ёки <,ёъқ» жавобларини талаб қилувчи 
саволларни бериб бўлмайди. Бундай саволлар тафаккурнинг ўсишини, 
муносабатларнинг 
аниқланишини 
таъминламайди. 
Тарбиячи 
суҳбат 
давомида болаларнинг хулоса, умум-таштиришлании ўзлари мустақил 
cбиқаришларига ғамхўрлик қилади. 
Суҳбатда хилма-хил кўргазмали материалиардан ҳам фойдала-ниш 
зарур. Булар табиат жисмлари, об-ҳаво календарлари. гербарийлар, 
иллюстратсиялардир. Бундан ташқари топишмоқлар, сбеърлар, қушлар 
овозининг ёзувлари фойдафидир. Бу болаларда муҳокама қилинаётган 
ҳикояга нисбатан эмотсионал муносабат уйғолади. 
Суҳбат болаларни табиат билан таништириш услуби сифатида, ўрт, ва 
мактабгача катта ёшда қолланилади. Ўрта гуруҳда суҳбат, асосан, 
ҳодисаларни эслатишга, катта ва мактабга тайёрлов гуруҳларида эса мавжуд 
билимларни умумлаштириш ва системаг; соиишга ёъналтирилади.