Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги олий таълим тизими педагог ва раҳбар кадрларини

 
“КЛАСТЕР” УСУЛИДАН ФОЙДАЛАНИШ 
ЙЎЛЛАРИ 
“Кластер” инглизча сўз бўлиб, “боғлам”, “тутам”, “тарам”, “даста” 
маъноларини англатади. Бу усулнинг “боғлам”, “тутам”, “тарам”, “даста” 
маъноларидаги сўз билан аталишининг сабаби шундаки, ушбу методда ҳар 
бир кичик гуруҳ бутун гуруҳ олдида турган умумий муаммонинг бир 
жиҳатини ҳал этишга йўналтирилади. Ҳар бир кичик гуруҳ олдига умумий 
ўқув муаммосининг бирор қиррасини ечиш топширилади ва барча кичик 
гуруҳларнинг фаолияти натижасида ўқув муаммоси тўла ҳал қилинади. 
Бунда кичик гуруҳ аъзолари муаммони ечишда қўл келадиган далилларни 
имкон борича кўпроқ тўплашга йўналтирилади.
Айрим жиҳатларига кўра “кластер” “фикрий ҳужум”га ўхшаб ҳам 
кетади. Фақат бунда ҳар бир кичик гуруҳ қўйилган умумий муаммонинг бир 
жиҳатини аниқлашга эътибор қаратади. Кластер усули ўқувчиларни тезкор 
фикрлашга, далилларни таҳлил қилиш, хусусий факт замиридаги умумийга 
хос жиҳатни кўриш ва улар асосида хулоса чиқарабилишга ўргатади. 
Кластер усулидан фойдаланиш ҳам бир неча босқичли жараёндир. 
Биринчи босқичда ўқитувчи дарстахтага умумий муаммо ва уни ечишда 
қўл келиши мумкин бўлган калит сўзларни ёзиб қўяди. Масалан, Ўткир 
Ҳошимовнинг “Баҳор қайтмайди” қиссасини кластер усули асосида 
ўрганишда ўқувчилар олдига “Алимардоннинг маънавий таназзули 
сабаблари нимада?” муаммоси қўйилди. Муаммонинг ечими учун 
“дўстлик”, “хиёнат”, “худбинлик”, “манфаатпарастлик”, “бузуқлик”, 
“талант”, “эзгулик”, “жазо”, “мукофот”, “адолат”, “соддалик”, “тўғрилик”, 

---

17 
“истеъдод”, “манманлик” каби калит сўзлар берилди. 
Иккинчи босқичда ўқув гуруҳи уч кичик гуруҳчага бўлинди ва 1- 
кичик гуруҳ “Алимардон ҳалокатининг ижтимоий сабаблари”, 2- кичик 
гуруҳ “Алимардон маънавий таназзулининг касбий омиллари”, 3- кичик 
гуруҳ “Алимардон табиатидаги уни ҳалокатга етаклаган жиҳатлар” 
хусусида кластер усулида изланиш олиб боришлари кераклиги айтилди. 
Учинчи босқичда ҳар бир кичик гуруҳ ўз олдида турган ўқув 
муаммоси юзасидан асар матнига таяниб, имкон қадар кўпроқ калит сўзлар, 
кўчирмалар, фикрлар топади. Бунда фикр ва таклифларнинг чегараси 
белгиланмайди, фақат вақтгина чегараланади, холос.
Тўртинчи босқичда топилган калит сўзлар, кўчирмалар, муаммо 
ечимига доир фикрлар ўртасидаги боғлиқлик топишга уринилди. Ҳар бир 
кичик гуруҳ ўз кластери юзасидан кузатишларини охирига етказгач, 
олдиларига қўйилган муаммо бўйича топилган ечимларни ўқитувчи ва 
бошқа гуруҳдошларига тақдим этдилар.
Учта кичик гуруҳ томонидан қилинган кузатишлар, тўпланган омиллар 
ва берилган изоҳлар ўқувчиларга қисса бош қаҳрамони Алимардон Тўраев 
тимсолининг ҳалокати сабаблари юзасидан бир тўхтамга келиш, асардаги 
образларни тавсифлаш имконини берди. Бу қарашлар дарслик муаллифлари 
айтганидай ёки ўқитувчи кутганидай бўлмаслиги ҳам мумкин.