Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги олий таълим тизими педагог ва раҳбар кадрларини

адабиётининг бадиий юксак намуналари ҳамда ўқилган асарларни 
тушуниш ва таҳлил қилиш малакаларини шакллантириш учун зарур 
бўлган миқдордаги назарий маълумотлар адабиёт ўқув фанининг 
мазмунини ташкил этади. 
Адабиёт ўқитишнинг мазмуни, биринчи навбатда, дастурда ифода 
этилади. Бундан ташқари, дарслик, ўқув ва методик қўлланмалар, 
кўрсатмали қуроллар, ёрдамчи воситалар ҳам таълим мазмунини 
ташкил этадиган унсурлардир. 
Адабиёт дастурида қайси синфда қайси асарлар қанча вақт давомида 
ўрганилиши, қандай асарлар ўқувчилар томонидан мустақил ўқилиши 
белгилаб берилади. Шунингдек, адабиёт назарияси бўйича ўқувчи 
ўзлаштирадиган билим, кўникма ва малакаларнинг ҳажми, боғланишли 
нутқни ўстиришга оид машғулотларга ажратилган соатлар ҳам 
кўрсатилади. Ўқитувчи дастурга ижодий муносабатда бўлиши лозим. 
Дастур расмий педагогик ҳужжат, тегишли муассасалар томонидан 
тасдиқланган ҳуқуқий асос бўлса-да, ҳеч қандай ўзгаришларни тан 
олмайдиган ақида эмас. Шу боисдан ўқитувчи ўқувчиларнинг характер 

---

26 
хусусиятларини, билим савияларини ҳисобга олиб, унга айрим ўзгаришлар 
киритиши мумкин. Ўқитувчи мавзули режа тузишда дастур талабларини 
имкон қадар тўлиқ бажариш йўлини ўйлаши керак. 
Дастурда учта асосий нарса бор: а) дастур материали; б) материални 
ўрганиш тартиби; в) машғулот миқдори. 
Дастур материали, биринчидан, тарбиянинг талабига мувофиқ 
бўлиши, иккинчидан, талабаларнинг ёш хусусиятларига мос бўлиши, 
учинидан, бадиий жиҳатдан юксак бўлиши керак. Шу шартларга амал 
қилинса, тақдим этилган бадиий материал ўқувчилар томонидан тез 
ўзлаштирилади ва уларнинг маънавиятига кучлироқ таъсир ўтказади. 
Адабий таълим мазмунини ифода этадиган тушунчалар орасида