таъсир кўрсатади.
Қўпол бўлмаган хатолар ўқувчининг шошганлиги, эътиборсизлиги,
чарчаганлиги ва бқ. сабаблар туфайли грамматик талабларга тўлиқ ва
қатъий риоя қилолмаганлигидан юзага келган хатолар бўлиб, баҳога салбий
таъсир кўрсатмайди. Қўпол бўлмаган хатоларга ҳарфларни босма шаклда
ёзиш, бош ҳарф ўрнига кичик ҳарфнинг каттароқ кўринишини қўллаш,
сўзларнинг қисқартма шаклидан фойдаланиш кабилар киради.
Шунингдек, иншода йўл қўйиладиган хатолар қайтарилиш частотасига
кўра типик (кўп учрайдиган) ва нотипик (кам учрайдиган) тарзида ҳам икки
турга бўлинади. Типик хатоларга а) сўзларни адабий нормага мувофиқ
эмас, балки шевадагидай қўллаш; б) қаратқич келишиги қўшимчаси “-нинг”
билан тушум келишиги қўшимчаси “-ни”нинг фарқига бормаслик; в) “ҳ” ва
“х” ҳарфларини фарқлай олмаслик; г) сўзлашув нутқида қўллаш мумкин
бўлган, лекин адабий тилда ишлатилмайдиган оборотларни қўллаш кабилар
киради. Типик хато ўқувчиларнинг кўпчилиги томонидан мунтазам
равишда йўл қўйиладиган хатодир.
Нотипик хато эса, ҳар бир ўқувчининг умумий саводхонлик ва у ёки
бу грамматик қоидани ўзлаштирганлик даражасига боғлиқ тарзда йўл
қўйиладиган хатолардан иборат бўлади.
Адабиёт ўқитиш методикаси учун ўқувчилар йўл қўйган хатоларни
тўғри топиш ва жўяли белгилаш катта дидактик аҳамият касб этади.
Хатоларнинг қандай табиатга эга экани ёзма ишга қўйилган белгиданоқ
кўриниб туриши ўқувчиларни кейинги хатолардан бир қадар асрайди.
Машҳур методист олим Субутой Долимовнинг қуйидаги фикрлари бу
жиҳатдан диққатга сазовордир: “Ўқувчиларнинг баён ва иншосидаги
хатолар асосан қуйидаги белги билан кўрсатилади: орфографик хато
бир тўғри қисқа чизиқ (–) ва дафтарнинг ҳошиясига бир тик чизиқ ( | )
билан; пунктацион хато икки тўғри қисқа чизиқ ( = ) ва дафтар
Do'stlaringiz bilan baham: |
