Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги самарқанд иқтисодиёт ва сервис институти

Дэвид МакКлелланд талқинидаги тааллуқлиликка бўлган эҳтиёжга 
асосланган мотивациялашув, Маслоу талқинидаги мотивациялашувни эслатади. 
Бундай одамлар танишлар доирасида дўстона муносабатларни боғлашга, 
ўзгаларга ёрдам қўлини узатишга қизиқадилар. Тааллуқлиликка эҳтиёжи кучли 
бўлган одамлар ижтимоий мулоқот учун кенг имконлар очадиган ишларда 
ўзларини қулай ҳис этадилар. Уларнинг раҳбарлари иш жараёнида шахслараро 
муносабатлар ва алоқаларни чекламайдиган муҳитни сақлаб қолишга 
интилишлари керак. Раҳбар, шунингдек бундайларнинг эҳтиёжларини уларга 
кўроқ эътибор бериш ва вақти-вақти билан уларни алоҳида гуруҳларда тўплаш 
орқали эҳтиёжларини қаноатлантириши мумкин.
Герцбергнинг икки омиллик назарияси. Ўтган асрнинг 50-йилларида 
Фредерик 
Герцберг 
бошчилигидаги 
мутахассислар 
гуруҳи 
томонидан
эҳтиёжларга асосланган яна бир мотивациялаш моделини ишлаб чиқди. 
Тадқиқотчилар гуруҳи йирик лак-бўёқ фирмасининг 200 муҳандиси ва маъмурият 
хизматчилари орасида: “Хизмат вазифаларингизни бажариб бўлганингиздан сўнг 
қачон ўзингизни жуда яхши ҳис қилганингизни батафсил тасвирлай оласизми?” ва 
“Хизмат вазифаларингизни бажариб бўлганингиздан сўнг қачон ўзингизни жуда 
ёмон ҳис қилганингизни батафсил тасвирлай оласизми?” деган саволга жавоб 
беришни сўраган.
Гигиеник омиллар иш амалга оширилаётган жойдаги муҳит билан,
мотивациялашув эса бевосита ишнинг табиати ва моҳияти билан боғлиқ. 
Герцбернинг фикрига кўра, одамда гигиеник омиллар бўлмаган ёки етарли 
даражада ривожланмаган ҳолларда, унда ишдан қаноатмаслик ҳисси пайдо 
бўлади. Бироқ улар етарли даражада ривожланган бўлса, бу одамларнинг ишдан 
автоматик равишда қониқиш ҳосил қилишлари ва бирор нарсага 
мотивланишларини англатмайди. Бундан фақли ўлароқ, мотивланишнинг 
йўқлиги ёки уларнинг ноадекватлиги ишдан қаноатмаслликка олиб келмайди. 
Бироқ уларнинг мавжудлиги тўла қаноатланишга олиб келади ва ишчиларнинг 
фаолиятлари умумдорлигини кўтаришга мотивлайди.
Герцбергнинг хулосаларига кўра, олинган жавобларни “гигиеник омиллар” 
ва “мотивалашув” деб аталган икки йирик гуруҳга ажратса бўлади

---

71 
(5.1- жадвал).