Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги самарқанд иқтисодиёт ва сервис институти “Бухгалтерия ҳисоби” кафедраси

Бизнесда этика.

Бизнес дунёсида ўз нормалари ва қоидалари мавжуд. Этикет тамойилларини билиш ва уларга саноатли риоя этиш яхши инсон муносабатлари, ўзаро ҳурмат ва самарадорлик таъминлайди, улар ёрдамида компания фаолиятининг аниқ линияси яратилади ва корпоратив стандартлар шакллантирилади.

Ишбилармонлик этикетининг қоидаларига мувофиқ ҳар доим эзгу бўлиш, ходим ва шерикларга ҳурмат ва очиқ муносиб бўлиш зарур. Ишга келганда ҳамкасбларини қутлаш одат бўлди. Бир маротаба – куннинг бошида қутлуғ этарли. Ишбилармонлик мулоқотларини бошлаш ва мулоқот билан якунлаш керак. Ҳеч кимнинг жисмоний қадрияти ёки камчиликларини фикрлаш ва муҳокама қилишга йўл қўйилмайди. Агар сизнинг ирониясингиз ёки юмор ҳисобланганингиз бошқаларни камсица, ушбу қулайликдан бойсиз. Эътиборга риоя қилинг: агар ижобий айтиладиган ҳолат йўқ бўлса, сўзсиз бўлиш яхши.
Ишбилармонлик этикетининг қоидаларига мувофиқ ҳар доим эзгу бўлиш, ҳурмат-еҳтиёжат кўрсатиш ва Ишбилармонлик доираларида мулоқот қилиб, бундан ташқари мулоқотларни олиб таш Ҳар бир ташкилотда ўз ички ёзилмаган кодекси мавжуд бўлиб, уларни офистан ташқарида ошириб бўлмайди. Бундан ташқари, ишбилармон этикет қоидалари ҳамкасбларининг шахсий ҳаётини муҳокама қилишдан иборат бўлишни кўрсатмоқда.
Ишбилармон инсонга нисбатан муносабат тўпсанча фоиз унинг ҳаракати ва ташқи кўриниши бўйича шаклланади. Шу боис сизнинг кийим-кечагингиз ва бутун кўринишингиз сизнинг ташриф кўринишингиз ҳисобланади. Агар сиз ҳар доим тўлиқ, сифатли ва янги, бизнес-етикет қоидаларига мувофиқ кўйилган ва яхши усулларга эга бўлган бўлсангиз, сизга муваффақият кафолатланган. Сиз тўғрисидаги мижозлар ва шерикларда ишониш мумкин бўлган барқарор ва профессионал инсон сифатида таассурот шаклланади.
Ишбилармонлар учун энг кенг тарқатилган кийим-кечак – костюм. Эркаклар учун қора, кулранг, коʻк ёки жигарранг рангда. Хотин-қизлар учун анча демократик, аммо ҳам қатъий рангли рангларнинг шам ёки юбка комплекслари тавсия этилади. Ишбилармонлик кийимларини кўриб, гармония ҳақида эътироф этинг – қаторга байрам ёки спорт элементларини қўшмайди.
Эркаклар жиҳозлаш ва сақлаш зарур. Аёлларга ишбилармонлик этикети қатъий соқ ёки тўпламга тўплаб тўпланган шашларни кўрсатади.
Таъкидлаш жоизки, кийим-кечак услуби аниқ ҳолатга аниқ мос келиши керак. Бугунги кўрик кейде кераксиз масофани яратиши мумкин. Шунинг учун кийимларни мақсад, сабаб, муҳит ва контекстга мувофиқ танлаш лозим.
Музокаралар, шахсий учрашувлар, мулоқотлар ва йиғилишлар ишбилармонлик ҳаётининг муҳим элементларидир. Бизнинг муваффақияти кўп жиҳатдан санаб ўтилган тадбирларнинг хусусияти ва натижасига боғлиқ. Улар сифат билан ўтиши керак.
Қўпол ва ноактив усулларни тўлиқ чиқариб ташлаш керак. Бир томонлама манфаатларга эришишга интилмайсиз – шундай қилиб, фиаскага дахлдор бўлишингиз мумкин. Мулоқотчини манфаатдор бўлиш, вазиятни унинг позициясидан кўриб чиқиш ва унинг нуфузини қабул қилиш – ишбилармонлик ҳамкорликнинг муҳим шароитидир.
Ишбилармон доираларда танишиш кўпинча визит карточкалари орқали амалга оширилади. Шу билан бирга, улардан фойдаланиш қуйидаги хусусиятларга эга: кичик шахс ўз визиткасини катта шахсга топширади, эркак эса ўз картасини биринчи бўлиб аёлга топширади.
Визит картаси белгиланган тарзда расмийлаштирилиши керак. Мажбурий тартибда, унда яхши ўқиладиган шрифт билан эгасининг фамилияси ва исми, компаниянинг номи, эгаллаб турган лавозими, алоқа маълумотлари (манзил ва телефон) кўрсатилиши керак. Мамлакатимизда икки томонлама ташриф буюрувчи хорижий матн билан танишган визиткалар кенг тарқатилган ҳолатга айланди. Бироқ, этикет нормалари кўрсатмоқда, орқа томонини ёзувлар учун тоза қолдириш керак. Шу боис, зарур бўлган тақдирда, чет тилидаги алоҳида визиткаларга буюринг.
Агар маълумотлар ўзгардиган бўлса ва сизларнинг карталарингиз эскирган бўлса, – чизиб чиқариш, ластик билан ўчириш ва уларга бошқа маълумотларни ёзиб қўйиш жаман ҳисобланади. Янги визиткаларни буюртинг.
Музокара утказишнинг маданий умумий тамойиллари ва бизнес оламидаги этикетининг асосий талаблари хушмуомалалик, эътиборлилик, узаро ишонч, уз вактидалилик ва бизнес партнер уртасидаги хурмат. Бизнесмен муваффақияти асосида ушбу талабларга қатъий риоя этиши мухим. Этика нормаларига риоя қилиб, ҳамкорнинг ўз учун аҳамиятини таъкидлаш, уни қулайлик ва қулайлик яратамиз. Маданият ва тўғри танланган кийим-кечак инсон фикрининг муҳимлигини ва ҳурматини намойиш этмоқда, инсон шахсий ва мансабдор ўсиши учун шарт-шароитлар яратмоқда. Кўплаб муваффақиятли компанияларда этикет нормалари корпоратив маданиятнинг бир қисми ҳисобланади ва рақобат бўлган бизнес дунёда бутун ташкилотни ривожлантириш ва илгари суришга хизмат қилади.²²⁸

8.