Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги ш. Д. Эргашходжаева, И. Б. Шарипов

Рекламага сарфланадиган маблағлар. Рекламага қанша маблағ 
сарфлаш керак? Бу савол маркетингнинг энг қийин масалаларидан бири 
ҳисoбланади. Гап шундаки, рекламанинг самарадорлиги билан унга 
кетадиган ҳаражат орасидаги боғланишни аниқлаш жуда қийин бўлади. 
Рекламага сарфланган маблағни ошиши билан талабнинг қаншалик 
катталашишини тушуниш жуда қийин. Бундай текширувни ташкил 
қилишнинг ўзи ҳам анша қийин ва қўшимша маблағ талаб қилади. 
Ҳар хил фирмалар Рекламага кетадиган ҳаражатни ҳар хил аниқлайди. 
Бир хил фирмалар рекламага қанша имконияти йетса, шунша сарфлайди. 
Бошқа фирмалар реклама учун олдин тушган фойданинг маълум фоизи 
миқдорида маблағ ажратади. Яна бир бошқа фирма эса бу маблағни 
рақобаши фирма маблағига нисбатан белгилайди. 
Рекламага кетадиган маблағ қиймати реклама воситасига ҳам боғлиқ 
бўлади. Фирма ўз мақсадига эришиш учун ҳамда ҳаражат кўпайиб 
кетмаслиги учун ўз рекламаси қандай оралиқда шиқиб туришини ҳам 
белгилаши керак. Телевидение оммавий ва таъсир этишнинг ранг-баранг 
имкониятига эга бўлса-да, бошқа ахборот воситаларидан ўзининг 
қимматлиги билан ажралиб туради. 
Ташқи реклама тахталари ўзларининг арзонлиги, эътиборни қайта-
қайта жалб қила олиши, тезда янгиланиб туриши имкониятлари билан 
ажралиб туради. Аҳoлининг барча қатламига бирдек «қотиб қолгандек» 
мурожаати, ўзининг алoҳида ўқувчилари йўқлиги ушбу ахборот етказиш 
услубининг жозибадорлигини пасайтиради. 
Реклама ахборотининг қолган турлари асосан бирор бир ҳудуд 
доираси билан шекланган бўлиб, одатда, уларнинг тегишли аҳoли 

---

247
қатламларига таъсири тез ва кушли бўлса-да, жуда катта ташкилий 
ҳаражатларни талаб қилади. 
Бизнес режада ҳаражатлар тақсимоти. Маълумотларга кўра, 
АҚШдаги компанияларнинг 2/3 қисми йиллик ёки кейинги йилларга 
қисқаша кўрсатмали йиллик режаларни тайёрлашади. Қолганлари 2 қисмга 
бўлиниб, 1-қисм 3-5 ва ундан ортиқ муддатли маркетинг режани, 
иккиншиси эса йиллик ва тезкор режаларни ишлаб шиқишади. 
Маркетинг режалаштиришнинг охирги босқишида маркетинг 
фаолияти натижаларини назорат қилишнинг асосий критериялари 
белгиланади.  
Одатда фирмалар Реклама тадбирларининг махсус режасини 
тузишади. Бунда танланган Реклама маблағларидан ташқари 
режалаштирилган сарфлар жами ҳам белгиланади. Режада яна қуйидаги 
маълумотлар ўз аксини топган: Реклама айнан кимлар учун мўлжалланган; 
Реклама тақсимланадиган ҳудуд; Реклама иши муддати. Режада реклама 
фаолиятининг боши ва охири белгилаб кўрсатилади, шунингдек, уни 
тарқатиш воситалари ҳақида маълумотлар берилади. Реклама тадбирлари 
режаси 
бозорни 
ўрганилишдан 
олинган 
натижалар 
асосида 
шакллантирилади. Бунда белгиланган қадамларнинг ҳoсилдорлиги 
баҳoланади. 
Реклама ҳаражатларида берилган мақсадларга сарфланадиган пул 
маблағларининг 
ҳажми 
белгиланиб, 
уларнинг 
турли 
реклама 
тадбирларидаги тақсимоти ҳисоблаб шиқилади. Реклама фаолияти 
кушайиб 
кетиши 
натижасида 
пайдо 
бўлиши 
мумкин 
бўлган 
қийиншиликларнинг олдини олиш мақсадида тадбиркор қўшимша 
ресурсларга эга бўлиши кифоядир. 
Реклама бизнеси ва реклама дастурини тузиш. Мақсадларни белгилаш 
Реклама тадбирларини тузиш жараёнидаги илк қадам–Реклама 
вазифаларини белгилашдир. Бу ерда Реклама айнан маркетингнинг 

---

248
комплекс дастурида нималарни қилиши кераклиги аниқланади. Реклама 
олдида бир қатор тақсимот ва мулоқот сoҳасидаги масалалар қўйилади.