Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги тошкент кимё технология институти

Масаланинг иқтисодий-математик модели: 
Умумий чиқиндиларни минималлаштириш мезони қуйидагича ёзилади: 
1) Ҳар бир хилдаги деталларни сони режага мос бўлиши шарт: 
2) Қирқилган материал бўлаклари мавжуд материал заҳирасидан ошиб кетмаслиги шарт: 
3) Номаълум ўзгарувчиларнинг манфий бўлмаслик шарти: 
. 
 
Тайёр комплектларни ошириш мезони масаласи 
Масалани иқтисодий қўйилиши қуйидагича. Корхонада бир неча турдаги 
материаллар мавжуд. Улардан ҳар хил усуллар билан (вариантлар билан) деталлар 
қирқилиши мумкин. Деталлар сони номаълум, лекин улардан олинадиган 
комплектларнинг сони энг кўп бўлиши керак. Ҳар бир комплектга кирадиган деталларни 
сони аниқланган. 
Белгилашлар киритамиз: 
Z - деталлардан ташкил бўлган комплектларни сони; 
- битта комплектга кирадиган j-деталларнинг сони. 
Масаланинг иқтисодий-математик модели: 
Оптималлик мезон бўлиб, комплектларнинг сонини максималлаштириш 
ҳисобланади: 
Чегаравий шартлар: 
1) j-хилдаги деталларнинг миқдори комплектларнинг доимий миқдорига пропорционал 
бўлиши керак: 
2) Қирқилган материал бўлакларининг умумий миқдори материал заҳирасига тенг бўлиши 
керак: 
3) Ўзгарувчиларнинг манфий бўлмаслик шарти: 
. 
Хом ашё материал бўлаклари бир неча ўлчамда корхонага келтирилиши мумкин. 
Бу ҳолатда ҳар битта ўлчам бўйича алоҳида кирқилиш вариантлари тузилиши керак. Ҳар 
битта ўлчам бўйича материал бўлаклари сарфланишига чегара қўйилади. 
Қуйидаги белгилашларни киритамиз: 
L - ўлчамлар индекси; 
r - ўлчамлар миқдори; 
- L-ўлчамлардан i-вариант бўйича қирқилган j-деталларнинг сони; 
- l-ўлчамлардан i-вариант бўйича қирқилган материал бўлакларининг сони; 

---

 - j-деталга бўлган талаб; 
- l-ўлчамлардаги материал бўлакларининг сони; 
- l-ўлчамдаги i-вариант бўйича қирқилганда чиқадиган чиқинди-нинг миқдори.