Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги тошкент архитектура – қурилиш институти

4 - боб. Қурилиш ишлаб чиқаришини тайёрлаш


4.1. Умумий ташкилий-техник тайёргарлик
ва режавий-иқтисодий тадбирлар

Қурилиш ишлаб чиқаришини ташкил этиш икки даврга: қурилишга тайёргарлик кўриш ва қурилиш-монтаж ишларини бажариш даврларига бўлинади.

Маълумки, ҳар қандай қурилиш лойиҳасини амалга оширишда ўнлаб, айрим ҳолларда эса юзлаб ташкилотлар, корхона ва муассасалар иштирок этадилар. Уларнинг айримлари қурилиш ишлаб чиқаришини моддий-техник ресурслар билан таъминлашда иштирок этсалар, бошқалари бевосита қурилишда бош пудратчи ёки ёрдамчи пудратчи сифатида қатнашадилар. Бу корхона ва ташкилотларнинг ҳар бирини ўз кўрсаткичлари, кўзлаган мақсади ва иш услуби бўлиб, у ҳамма вақт ҳам қурилишга маъсул ташкилот - бош пудратчининг мақсадларига тўғри келавермайди. Шунинг учун қурилиш ишлаб чиқаришини тайёрлаш қурилиш иштирокчиларининг фаолиятини олдиндан тўғри режалаштириб ташкил қилиш, қурилишни ўз муддатида сифатли қилиб тугаллаш имкониятини беради.
Қурилиш ишлаб чиқаришини тайёрлаш 2 йўналишда олиб борилади:
1. Умумий ташкилий-техник тайёргарлик.
2. Режавий-иқтисодий тадбирлар.
Умумий ташкилий-техник тайёргарлик ишлари буюртмачи ва бош пудратчи томонидан амалга оширилади. Буюртмачи томонидан бажариладиган ишлар қурилиш бошлангунга қадар амалга оширилиши лозим бўлган қуйидаги тадбирлардан иборат бўлади:
а) қурилишни лойиҳа – смета ҳужжатлари билан таъминлаш;
б) қурилиш учун ер майдонини ажратишни ташкил этиш;
в) қурилишнинг молиявий таъминоти ҳужжатларини расмийлаштириш;
д) қурилиш майдонида иш бошлаш учун тегишли руҳсатномаларни расмийлаштириш;
е) зарур ҳолларда қурилиш майдонида жойлашган бино ва иншоотларни, хонадонларни, ташкилотларни бошқа ерга кўчириш масалаларини ҳал қилиш;
ж) доимий йўл ва йўлаклардан, муҳандислик тармоқларидан қурилиш мақсадларида фойдаланиш учун тегишли руҳсатномалар олиш;
з) зарур технологик жиҳозлар ва маиший анжомларга буюртмалар бериш;
и) қурилиш учун зарур бўлган материал, конструкция ва технологик жиҳозларни ташиб келтиришни ташкил этиш (бош пудратчи билан биргаликда).
Бош пудратчи томонидан амалга ошириладиган тайёргарлик ишлари ўз навбатида қурилиш майдонида ва қурилиш майдондан ташқарида бажариладиган ишларга бўлинади. Қурилиш майдонида бажариладиган тайёргарлик ишлари таркибига қуйидагилар киради:
- геодезик таянч нуқталарни (тўрларини) ҳосил қилиш ва топшириш;
- қурилиш майдонини мавжуд бино ва иншоотлардан, дарахт ва бошқалардан бўшатиш (тозалаш);
- қурилиш майдонини текислаш, ички муҳандислик тармоқларини ташкил қилиш;
- қурилиш учун зарур бўладиган вақтинчалик ва доимий ёрдамчи ишлаб чиқариш бино ва иншоотларни тиклаш (ўрнатиш);
- омбор хўжалигини ташкил қилиш;
- вақтинчалик маъмурий-маиший биноларни, йўл ва йўлакларни барпо қилиш.
Бош пудратчи томонидан майдондан ташқарида бажариладиган тайёргарлик ишлари эса қуйидагилардан ташкил топади:
- магистрал йўллар, электр тармоқлари, сув, электр ва шунга ўхшаш муҳандислик тармоқларини барпо қилиш;
- ўзлаштирилмаган жойларда ишчи-хизматчиларнинг яшаши учун уйларни қуриш, биринчи навбатдаги моддий-техник таъминот шаҳобчаларини барпо қилиш;
- қурилишни бошқариш учун алоқа тизимини ташкил қилиш ва бунинг учун зарурий бино ва иншоотларни тиклаш.
Тайёргарлик ишларидаги иккинчи йўналиш режавий-иқтисодий тадбирлар бўлиб у асосан бош пудратчи томонидан амалга оширилади ва қуйидаги тадбирларни бажаришни ўз ичига олади:
1. Буюртмачи томонидан кўзда тутилган қурилиш-монтаж ишларини ўз навбатида, тўла ҳажмда ва сифатли қилиб бажариш учун қурилиш ташкилотларининг имкониятларини ҳисобга олувчи иш режаларини тузиш.
2. Янги қурилиш-монтаж ташкилотларини ташкил этиш заруриятини асослаш, мавжуд қурилиш ташкилотларини кўчириш ёки уларнинг ишлаб чиқариш қувватини ошириш масалаларини ҳал қилиш.
3. Буюртмачи билан ўзаро қурилиш шартномасини тузиш ва расмийлаштириш.
4. Қурилишнинг молиявий режасини тузиш.
5. Қурилишда ишларни бажариш лойиҳасини (ҚИБЛни) тайёрлаш.
Қурилиш ишлаб чиқаришини тайёрлаш борасида юқорида санаб ўтилган тадбирларни (ишларни) амалга ошириш қурилиш ташкилотининг муҳандис - техник ходимлари зиммасида бўлиб, улар бу тадбирларнинг ўз вақтида ва тўла ҳажмда амалга оширилиши қурилиш учун нечоғлик аҳамиятга эга эканлигини жуда яхши билишлари керак.