Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги тошкент педиатрия тиббиёт институти

 
Иккиламчи морфологик тошмалар 
Иккиламчи тошма элементлари бирламчи морфологик тошма-
ларнинг динамик ривожи жараёнида ёки унинг асорати сифатида 
пайдо бўлади ва ушбу тошма элементларига: пигментли доғлар 
(pigmentatio), қипиқ (squama), қобиғ (сrustа), шилиниш (еrosio), 
ёрилиш (fissura), тирналиш (ехсоriatio), яра (ulсus), чандиқ (сicatrix), 
яғирланиш (lichenificatio), ўсиш (vegetationes) ва бошқалар киради.
Пигментли доғлар (pigmentatio) – иккиламчи доғлар гиперпиг-
ментли ва гипопигментли бўлади. Гиперпигментли доғлар кўпинча 
бирламчи (тугунча, пуфакча, пуфак, йирингча) ва иккиламчи (ёриқ, 
эрозия) тошмаларнинг ўрнида меланин пигменти тўпланиши 
натижасида ҳосил бўлади.
Гипопигментли доғлар эса қипиқланувчи доғлар ва тугунча-
ларнинг сўрилиши натижасида пайдо бўлади. Бундай доғлар сохта 
доғ ёки лейкодерма, деб аталади (кепаксимон темираткида, псо-
риазда). 

---

41 
Қипиқ (squama) – тери сатҳидан кўчиб тушадиган, ғоваклашган 
мугуз қаватнинг тангачасимон ҳужайраларидир. Ранги оқимтир, 
сарғиш, кулранг, жигарранг бўлиши мумкин. Катталигига қараб 
унсимон, кепаксимон, тангачасимон ва баргсимон бўлади. 
Қобиғ (сrustа) – бўшлиқли бирламчи тошма элементлари 
пардасининг ва улардан ажралиб чиққан суюқликнинг қуриши 
натижасида ҳосил бўлади. Бирламчи тошма элементи таркибий 
қисмининг характерига қараб қобиғлар серозли, йирингли, 
геморрагик бўлади. Шу сабабли уларнинг ранги сариқ, яшил, қизил, 
қора рангларда бўлиши мумкин.
Шилиниш (еrosio) – терининг юзаки кўринишдаги нуқсони 
бўлиб, асосан пуфакча, пуфак ва йирингча пардаларининг 
йиртилиши натижасида уларнинг ўрнида ҳосил бўладиган 
иккиламчи морфологик элементдир. Эрозияларда кузатиладиган 
тери нуқсонлиги чуқурлиги эпидермисдан пастга ўтмайди, ана шу 
сабабли бу тошма чандиқсиз битади ва улар ўрнида аксарият 
ҳолатларда иккиламчи доғлар қолади.