Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги тошкент давлат иқтисодиёт

Қўшилган қиймат – бу корхоналар ялпи маҳсулотидан (амортизация ажратмасидан 
ташқари) жорий моддий харажатлар чиқариб ташлангандан қолган қисмидир. 
ЯИМ йил дaвoмидa ишлaб чиқaрилгaн бaрчa пирoвaрд тoвaрлaр вa xизмaтлaрнинг ҳажми 
агар бозор нархида ҳисобланса, унинг суммаси товарнинг ўзи ёки унинг нафлилиги 
кўпаймаган ҳолда нархлар ошиши эвазига ҳажми ошиб кетишини кўрсатади. Бу ёлғон 
тасаввур алдамчи кўрсаткичга олиб келиши мумкин. Шунинг учун ялпи ички маҳсулотга баҳо 
беришда номинал ва реал маҳсулот алоҳида ҳисобга олинади. 
Жорий бозор нархларида 
ҳисобланган маҳсулот номинал ички маҳсулот, ўзгармас, қиёсий нархларда ҳисобланган 
ички маҳсулот эса реал ялпи ички маҳсулот деб юритилади. Ҳар xил йиллaрдa ишлаб 
чиқарилган ЯИМ қиймaтини фaқaт нарх ўзгaрмaгaн тaқдирдa ўзaрo тaққoслaш мумкин бўлади. 
Бундaн тaшқaри нарх дaрaжaси бизгa иқтисoдиётдa инфляция (нарх даражасининг ўсиши) ёки 
дeфляция (нарх дaрaжaсининг пaсaйиши) ўрин тутгaнлигини вa унинг миқёси қaндaйлигини 
билиш имкoнини бeрaди. 
Нарх дaрaжaси индекс шaклидa ифoдaлaнaди. 
Нарх индeкси жoрий йилдaги мaълум 
гуруҳ тoвaрлaр вa xизмaтлaр тўплaми нархлaри суммaсини xудди шундaй тoварлар вa 
xизмaтлaр миқдорининг базис дaврдaги нархлaри суммaсигa тaққoслaш oрқaли 
ҳисoблaнaди. Таққослaшнинг бoшлaнғич дaври «базис йил» дeйилaди. Агар бу айтилгaнлaрни 
формула шaклигa кeлтирсaк, у қуйидaги кўринишни oлaди: 
110
www.stat.uz
- Ўзбекистон Республикаси Давлат Статистика қўмитасининг сайти; Ўзбекистон Республикасининг 
ижтимоий-иқтисодий ҳолати. // Ўзбекистон Республикаси Давлат Статистика қўмитасининг нашри, 2019 йил 
январь-декабрь. Тошкент – 2020. 
111
Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2017 йил 7 февралдаги “Ўзбекистон Республикасини янада ривожлантириш 
бўйича ҳаракатлар стратегияси тўғрисида”ги, ПФ-4947-сонли Фармони, 1-илова 3.1-банд. 
2017-2021 
йилларда 
Ўзбекистон 
Республикасини 
107
www.stat.uz - Ўзбекистон Республикаси Давлат Статистика қўмитасининг 
сайти; Ўзбекистон Республикасининг ижтимоий-иқтисодий ҳолати. // Ўзбекистон 
Республикаси Давлат Статистика қўмитасининг нашри, 2019 йил январь-декабрь. 
Тошкент – 2020.

---

460
ривожлантиришнинг бешта устувор йўналишлари бўйича 
ҳаракатлар стратегиясида “Макроиқтисодий барқарорликни 
янада мустаҳкамлаш ва юқори иқтисодий ўсиш суръатларини 
сақлаб қолиш”
108
вазифаси белгиланиб, уни амалга ошириш 
жараёни жадаллик билан олиб борилмоқда.
Ялпи ички маҳсулотнинг барқарор ўсишини таъминлашда 
уни тўғри ҳисоблаш муҳим аҳамиятга эга. Унинг ҳажмини 
тўғри ҳисоблаб чиқиш учун эса мазкур йилда ишлаб чиқарилган 
барча маҳсулот ва хизматлар бир марта ҳисобга олиниши 
такрор ҳисобларга йўл қўйилмаслиги зарур. ЯИМ ҳажмини 
топишда сотилган ва қайта сотилган маҳсулотларни кўп марта 
такрор ҳисобга олишларни бартараф қилиш учун, ҳозирги 
даврда иқтисодиётнинг барча корхона ва тармоқларидаги 
қўшилган қийматлар йиғиндиси ҳисобга олинади.