Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги тошкент давлат иқтисодиёт

= Y - (С+I+G) 
экспорт
импорт соф экспорт ЯИМ абсорбция 
Абсорбция - ялпи ички маҳсулотнинг мазкур мамлакатдаги уй хўжаликлари, 
корхоналар ва давлатга реализация қилинадиган қисми. 
Импортга тўловлар экспортдан олинган даромаддан ортиқча бўлса, бу мамлакатнинг 
жорий операциялар бўйича баланси тақчиллигини билдиради. Бу тақчиллик чет эл қарзлари 
436 
ёрдамида, ёки активларнинг бир қисмини чет элликларга сотиш йўли билан 
молиялаштирилади ва бу капитал ҳаракати ҳисобида акс этади. 
Экспортдан олинадиган даромад импортга сарфлардан ортиқ бўлса жорий операциялар 
ҳисоби ижобий қолдиққа эга бўлади. 
Капитал ҳаракати ҳисобида активлар билан амалга ошириладиган барча халқаро 
битимлар ўз ифодасини топади. Булар чет элликларга акциялар, облигациялар, кўчмас мулк ва 
ҳ.к. сотишдан олинадиган даромадлар ҳамда чет элдан активлар сотиб олиш натижасида 
вужудга келадиган сарф харажатлар. 
Капитал ҳаракати 
баланси 
= 
Активлар сотишдан 
тушумлар 
_ 
Четдан активлар сотиб 
олишга сарфлар 
Чет эл активларини сотиш чет эл валюталари захираларини кўпайтиради, уларни сотиб 
олиш эса валюталари захираларини камайтиради. Капитал ҳаракати ҳисоби ҳам тақчилликка 
ва ижобий қолдиққа эга бўлади. 
Тўлов балансининг тақчиллиги Марказий банк расмий захираларини қисқартириш 
ҳисобига молиялаштирилиши мумкин. Расмий захираларнинг асосийлари қуйидагилар: 
- чет эл валюталари; 
- олтин; 
- мамлакатнинг ХВФдаги кредит улуши; 
- қарз олишнинг махсус ҳуқуқи (SDR) ва ҳ.к. 
Баланс тақчиллиги расмий захиралар ҳисобига молиялаштирилганда ички бозорда чет эл 
валюталари таклифи ортади, миллий валюталар таклифи эса нисбатан камаяди ва унинг 
айирбошлаш курси нисбатан ўсиб миллий иқтисодиётга инқирозли таъсир кўрсатади. 
Аксинча, тўлов балансининг актив қолдиғи Марказий банк расмий валюта эҳтиёжларининг 
ўсиши билан бирга борганда ички бозорда чет эл валюталари таклифини камайтиради, миллий 
валюта таклифи эса нисбатан ортади ва унинг айирбошлаш курси пасайиб, иқтисодиётга 
рағбатлантирувчи таъсир кўрсатади. 
Марказий банк томонидан чет эл валюталарининг бундай сотилиши ва сотиб олиниши