Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги тошкент давлат иқтисодиёт

истеъмолчи бюджети асосида амалга оширилади. 
Истеъмолчи бюджетларининг бир қатор турлари мавжуд: 
ўртача оила бюджети, юқори даражада таъминланган бюджет, 
минимал даражада моддий таъминланганлар бюджети, 
нафақахўрлар ва аҳолининг бошқа ижтимоий гуруҳлари 
бюджети шулар жумласидандир.
Фаровонликнинг энг қуйи чегарасини оила даромадининг 
шундай чегараси билан белгилаш мумкинки, даромаднинг 
бундан паст даражасида ишчи кучини такрор ҳосил қилишни 
таъминлаб бўлмайди. Бу даража 
моддий таъминланганлик 
минимуми ёки кун кечириш даражаси (қашшоқликнинг 
бошланиши) сифатида кўрсатилади. Бозор иқтисодиёти 
шароитида ўртача даромад «ўртача синф» деб аталадиган 
табақалар даромадлари бўйича аниқланади. Бундай гуруҳ 
истеъмол савати тўпламига уй, автомашина, дала ҳовли, 
замонавий уй жиҳозлари, сайр қилиш ва болаларини ўқитиш 
имконияти, қимматли қоғозлар ва зебу зийнат буюмлари 
киради.
Бозор иқтисодиёти аҳолининг юқори таъминланган ёки 
«бой» қатламининг мавжуд бўлишини тақозо қилиб, уларга 
аҳолининг юқори сифатли товар ва хизматлар харид қилишга 
лаёқатли бўлган жуда оз миқдори киради. АҚШда аҳоли бу 
қисмининг шахсий имконияти 8-10 млн. доллар миқдорида 
баҳоланади.
Турмуш даражаси кишиларнинг турмуш тарзи билан узвий 
боғлиқ. 
Турмуш тарзи – бу кишилар (жамият, ижтимоий 
қатлам, шахс)нинг миллий ва жаҳон ҳамжамиятидаги 
ҳаёт фаолияти тури ҳамда усулларини акс эттирувчи 
ижтимоий-иқтисодий категория. Турмуш тарзи инсон ҳаёт 
фаолиятининг турли жиҳатларини қамраб олади, яъни:
- меҳнат, уни ташкил этишнинг ижтимоий шакллари;
- турмуш ва бўш вақтдан фойдаланиш шакллари;

---

731
- сиёсий ва ижтимоий ҳаётда иштирок этиш;
- моддий ва маънавий эҳтиёжларни қондириш шакллари;
- кишиларнинг кундалик ҳаётдаги хулқ-атвори меъёрлари ва 
қоидалари.