Њзбекистон республикаси олий ва њрта махсус таълим вазирлиги

5-Mavzu. Servis faoliyatini nazariy tahlili
Ma’ruza rejasi:
5.1. Servis faoliyatining ilmiy tahlilining metodologik
asoslari.
5.2. Ismte’mol jamiyati doirasida servic faoliyatini
o’rganishga yondoshish.
5.3. Postindustrial jamiyatdagi servis faoliyatini tahlil
etishning nazariy asoslari.
5.1. Servis faoliyatining ilmiy tahlilining metodologik asoslari
Turli jamiyatlardagi xizmatlar evolyusiyasini tahlili servis faoliyatini ilmiy 
tushunishni ta’riflashga imkon beradi.
Servis faoliyati - jamiyat, guruh va individual xizmatlarini joriy etish uchun 
o’ziga xos munosabatlarga kirishayotgan odamlarni faolligidir. Ushbu 
munosabatlardagi bir tomon turli extiyojlarga ega bo’lib, ma’lum ne’matlarni 
olishni xohlaydi, ikkinchi tomon esa aniq xizmatlarni bera turib, ularga ushbu 
ne’matlarga erishish imkoniyatini yaratib beradi. Bu munosabatlarni maqsadi – 
material boyliklar yaratish emas, balkim odamlar extiyojlarni qondirishdir. Servis 
faoliyati bozor almashinuvi munosabatlariga yaxshi intergrasiyalashgan bo’lib, bu o’z 
navbatida xizmat ko’rsatish ishchilar mehnatining taqsimotini va mahorat talab 
etuvchanligini, shuningdek xizmatlar bozorida tadbirkorlik faolligini yuzaga 
keltirdi. O’z ehtiyojlarini qondirishni xohlovchi va xizmatlarni to’lovchi boshqa 
tomon servis faoliyatiga o’z so’rovlari va qimmatli mo’ljallarini kiritib, unga o’ziga 
xos talablar qo’yishadi. Bu esa, servis faoliyatiga noiqtisodiy tavsiflar bag’ishlab, 
uning ijtimoiy va hayajon-psixologik aniqligini oshirdi.
Servis faoliyatini murakkabligi, servis faoliyati haqidagi fan- servisologiyani 
o’ziga xosligini belgilaydi. Servisologiya jahon analitikasida dissiplinalararo nazariy 
va amaliy tadqiqotlar sohasi sifatida shakllanmoqda. Servis sohasidagi mehnatni 
44

---

sanoat va qishloq xo’jaligi ishlab chiqarilishi mehnatidan ko’p tomonlama 
farqlanishi ma’lum. Servis sohasidagi mexnatni ko’p qirralik tavsifini, uning 
nafaqat sanoat ishlab chiqarilishidagi, balkim jamiyat aloqalarini, odamlar madaniy 
hayotini takror qayta ishlab chiqarishdagi o’rni va mavqyeini belgilash ancha vaqt 
talab qildi. Servis faoliyatini ilmiy tahlilning yuzaga kelishi va asosiy bosqichlarini 
ko’rib chiqishda, boshqa fan yo’nalishlaridagi kabi, servis faoliyati ilmiy tahlili 
predmetini ko’rib chiqishni turli daraja va komponentlariga e’tibor qaratish 
muhimdir. Empirik tahlil darajasida servis faoliyati haqida (uning tabiati aniqlanadi, 
xarakterlovchi faktlar tavsiflanadi, chegaralari va tarkibiy qismi belgilanadi) 
ma’lumotlar yig’iladi. Navbatdagi bilish darajasida ancha murakkab tahlil o’tkaziladi, 
u servis faoliyati haqidagi umumlashtiruvchi nazariy tushunchalarni shakllanishi 
bilan bog’liq. Bunda uning turli qismlari o’rtasidagi sabab - natijali aloqalari 
fikrlanadi, strukturasi, muhim yo’nalishi va turlari chuqur o’rganiladi. Servis 
faoliyatini jamiyatning yaxlit fenomeni sifatidagi eng yuqori fikrlash darajasi –