Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги ўзбекистон республикаси соғЛИҚни сақлаш вазирлиги тошкент тиббиёт академияси


Download 365.05 Kb.
bet58/70
Sana07.01.2023
Hajmi365.05 Kb.
#1083697
1   ...   54   55   56   57   58   59   60   61   ...   70
Bog'liq
4 курс мажмуа.Жамоат саломатлиги

Учинчи шарт. Кун ва ишни биологик рижмлар асосида ташкил килиш.
Бизга маълумки моддий оламдаги барча ходисалар ва шунингдек тирик организмлардаги барча жараёнлар бир-бири Билан узвий богликдир. Барча турдаги харакатлар диярли бир хил вактлар орасида доврий равишда такрорланиб туриш хоссасига эга. Мана шу такрорланиб туриш хусусиятига ритм дейилади. Ритм учун характерли булган хусусият харакат ва ходисаларнинг ботартиблигидир. Дгарда шу ботартиблик булмаса, табиатда хеч бир узгариш ва ривожланиш булмайди. Масалан: хафталик иш тартиби, хар кунги ишни маълум соатларга мулжаллаш ва бошкалар. Демак биз жамиятда ёки узимизда нимаики шакллантирмокчи булсак, узвий такрорланишини таъминлашимиз лозим. Шу тартибда турмуш тарзи шаклланади. Хуллас табиатдаги бундай холатнинг абадий ва узликсиз такрорланиши, инсон организмида маълум бир конуниятларни вужудга келтириб булган. Яъни организмдаги фаолликни кундузи кучайиб, кечкурун сусайиши бунга оддий мисолдир.Оргизмдаги бундай узгаришлар юрак , упка , ошкозон ва ичаклар каби хаётие мухум азолар ишидан тортиб аьзолар тукималар ва хатто хужайралардаги кимёвий узгаришларгача булади киши организидаги табиатга монанд бундай узгаришлар сони 300 тага якин булиб, уларга биоритмлар деб аталади . Демак , биоритмларни трик мавжудодлардаги ритмик узгаришларга мослашиш жараёни деб таърифлаш мумкин. Организмлардаги бундай даврийлик нафакат кундалик турмуш, хафта, ой йиллар Билан балки умримизнинг даврлари Билан хам боглик. Кишининг дунёга келиб, усиш, вояга етиб, кексайиб, кариб-картайиб, оламдан утиши хам нихоятда мухим жараён булиб, бу жараён хар бир кишидадеярлик бир хил вакт ва ораликда содир булади, хамда шу жтхатдан маълум маънода даврийлик конунига буй сунади. Олимларнинг таъкидлашига кеса ва кундуз давомида кесадиган табиатдаги узгаришларга асосланибхаёт фаолиятимизнинг мухум элементлари булиши: иш, дам олиш, уйку кабиларни тугри жойлаштиришимиз лозим. Текшириш натижаларига кура куйидагилар аникланган: организмдаги кечаси сусайган биологик фаоллик эрталабки соат 4 лардан бошлаб кутарила бошлайди, эрталабки 7-8 ларда энг юкори даражага кутарилиб 5 баллга (энг юкори) етади. Бу холат кундузги соат 10-11 ларгача сакланади. Кундузги соат 12 лардан соат 14 ларгача биологик фаоллик сусайиб (2,5-3 баллгача), соат 16-17 ларда у Яна юкори даражага кутарилади. Бу холат хам кечги соат 20-21 ларгача сакланади. Кечки соат 21 ларда биологик фаоллик анча сустлашиб, кечки соат 23 ларда энг паст даражада булади. Бу сустлик эрталабки соат 4 ларгача давом этади. Бу даврийлик хамма вакт абадий давом этади. Шунинг учун инсон узининг кундалик фаолиятини шу биологик тартибга мос ташкил килсагина у яшайди, саломатлиги мустахкам, иши унумдор, умри узок булади. Анна шу илмий хулоса эса бизга кун ва иш режимини тузишга ёрдам беради. Юкоридагиларга асосланиб купчилик учун умумий булган куйидаги кун режимини (тартибини) таклиф этамиз.
Ката ёшдагилар учун:

  • Эрталабки уйкудан туриш - 6.

  • Бадантарбия машгулотлари - 6 - 7.

  • Эрталабки гигиеник тадбирлар 7 - 8.

  • Эрталабки нонушта

  • Ишхона ёки уй ишлари

  • Хордик чикариш

  • Ишхона ёки уй ишлари

  • Буш вактлар (согломлаштириш тадбирлари)

  • Кечкурунги овкат

  • Буш вактлар(оилавий маъданий тадбирлар)

  • Кечкурунги гигиеник тадбирлар.

  • Уйкуга ётиш.

Кун тартиби хакидаги бундай фикрлар, хар бир кишининг шароити, имконияти, саломатлик даражаларига караб узгартирилиши мумкин. Лекин умумий талаб биологик фаол вактларга иш вактларини, биологик суст вактларга эса дам олиш вактларини тугрилаш талаби сакланиши ва бажарилиши шарт. Табиатнинг бу конунига мос ва хос турмуш тарзини ташкил этиш, соглом турмуш тарзини энг асосий талабларидан бири хисобланади.
Боритмларда куйидаги холатларга ахамият берилиши лозим:
- хафталик, ойлик йиллик боритмлар ва уларга хос турмуш тарзини ташкил этиш;
- йил фасилларидаги биологик узгаришлар;
- киши хаётидаги мухум ахамиятга эга булган даврлар ва бу давтдаги турмуш тарзини узига хослиги.
Киши хаётидаги даврларга кискача тухталиб утамиз, сабаб хар бир даврда организмда узига хос узгаришлар Билан кечади, шунинг учун хар бир даврда узига хос турмуш тарзини ташкил этишимиз лозим.

  1. Хомила даври (38-42 хафта).

  2. Болалик даври (7-11 ёш).

  3. Усмирлик даври (12-17 ёш).

  4. Ёшлик даври (18-30 ёш).

  5. Навкиронлик даври (31-45 ёёш).

  6. Етуклик даври (45-60 ёш).

  7. Кексалик (61-70 ёш).

  8. карилик (71-90 ёш).

  9. Картайганлик (90 ва ундан юкорилар).

Зеро биз шифокор сифатида ахолии саломатлигини саклаш максадида хар бир даврдаги организмларда улардаги хаётий жараёнларга индивидуал ёндошган холда кун, ой, йиллик режмларни тугри ташкил килишимиз ва тушунтирмогимиз лозим.


Download 365.05 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   54   55   56   57   58   59   60   61   ...   70




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling