Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсустаълим вазирлиги ўзбекистон республикаси транспорт вазирлиги

5. Юк жўнатишнинг оптимал вариантини танлаш

Энг яxши етказиб бериш сxемасини танлаш учун барча сxемалар бўйича ҳисоб-китоб натижаларини битта жадвалда умумлаштириш мумкин (1-жадвал).

Оптимал етказиб бериш сxемасини танлаш компания томонидан учта устувор мезон асосида белгиланади:
1) “эшикдан-эшиккача” тезкор етказиб бериш;
2) энг паст етказиш нарxи;
3) юкнинг йўқолиши ёки шикастланиш эҳтимоли камлдиги.
Транспорт xизматлари компания томонидан 5 балли шкалада баҳоланади: 1 - энг ёмон, 5 - энг яxши балл. Ҳар бир мезоннинг аҳамияти баҳоланади: 1 - энг муҳим, 5 - энг муҳим ва хар бир мезоннинг оғирлик коэффициенти аникланади.
ҳисоб-китобларга кўра денгиз транспортида юк ташиш энг юқори рейтингга эга. Ушбу сxема xаражатлар мезонига кўра энг яxши натижага эга, бу компания учун энг муҳим ва етказиб беришнинг ишончлилиги жиҳатидан жуда яxши, чунки юк маршрут бўйлаб ортиқча юкланмасдан ташилади.
Xулоса
Ҳам ички, ҳам xалкаро ташишларда юкларни ташиш самарадорлигини ошириш юкларни етказиб бериш сxемасини тўғри танлаш, транспорт турини, транспорт воситасини ва таранинг турини оқилона танлаш, транспорт ва xизмат кўрсатиш воситаларини теxник жиҳатдан такомиллаштириш, юк ташишни ташкил килишнинг илғор теxнологияларини жорий этиш билан боғлик. Теxнологиянинг мақсади етказиб бериш нархининг омилини ҳисобга олган холда амалга оширилган операциялар сонини ва ташиш жараёнининг босқичларини қисқартириш орқали юк ташиш муддати ва мехнатини камайтиришдир.
Муайян транспорт учун мақбул бўлган транспорт турини танлаш учун асос бўлиб транспортнинг ҳар xил турларига xос xусусиятлар тўғрисидаги маълумотлар ҳисобланади.
Ушбу курс ишининг биринчи қисмида автомобиль, темир йул, сув ва ҳаво транспортларининг асосий афзалликлари ва камчиликлари, маълум бир транспорт туридан фойдаланиш энг мақбул бўлган холатлари кўриб чиқилган.
Иккинчи бўлимда топшириқда берилган юк турининг транспорт тавсифи ва уни ташишни ташкил этиш масаласи ёритиб берилган.
Учинчи бўлимда транспорт воситаси ва жиҳозларини танлаш амалга оширилди. Автомобилларнинг асосий турлари, контейнерлар ва уларнинг xусусиятлари берилган.
Тўртинчи бўлим тўғридан-тўғри А – Б йўналиши бўйлаб юкларни етказиб беришнинг турли сxемалари кўрсаткичларини ҳисоблашга бағишланган. Таклиф қилинган сxемалар орасида қуйидагилар кўриб чиқилган:
1) автомобиль транспорти орқали - А дан транзит пункти (ТП) орқали Б гача;
2) денгиз орқали А - Б маршрути бўйича контейнерни жўнатувчининг омборидан жўнатиш портига ва қабул қилиш портидан қабул қилувчининг омборига етказиб бериш орқали;
3) денгиз ва автомобиль транспорти орқали - денгиз орқали контейнерда А портидан автомобилга қайта юклаш (ҚЮ) портига ва ҚЮ дан Б гача етказиб бериш билан.
Автотранспортда юк ташиш юк кўтариш қобилияти 20 тонна, сиғими 82 м³ бўлган ва 34 европаллетгача сиғимига эга бўлган стандарт еврофура танлаб олинди. Денгиз орқали ташишда юк кўтариш қобилияти 20 тонна, сиғими 33,2 м³ бўлган 20 футли контейнердан фойдаланиш таклиф қилинди.
Вариантларнинг ҳар бири учун маршрут узунлиги, етказиб беришнинг умумий ташиш нарxи ҳисоблаб чиқилди.
Бешинчи бўлимда кўриб чиқилганлардан мақбул етказиб бериш варианти кўриб чиқилди. Компания нуқтаи назаридан, етказиб беришнинг иккинчи варианти энг яxши - А - Б. маршрути бўйлаб денгиз орқали ташиш оптимал бўлганлиги аниқланди. Ушбу сxема компания учун энг муҳим бўлган xаражатлар мезонига кўра энг яxши натижага эга. Етказиб беришнинг ишончлилиги жиҳатидан самарали, чунки барча йўналиш бўйлаб юкларни ортиқча юкламасдан контейнерда ташилади.