Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта таълим

2.2. Трансформаторнинг бўйлама дифференциал ҳимояси

Бўйича дифференциал ҳимоя қуввати 6,3 МВА ва ундан катта бўлган ва параллел ишлайдиган қуввати 4,0 МВА ва ундан катта бўлган трансформаторлар учун қўлланилади.

Пасайтирувчи трансформатор реле ҳимоясининг тўла принципиал чизмаси ўрганиш, уни чизиш ва ундан кейин ҳисоблашларга ўтиш керак. [2,3,7,9,10].
Бўйлама дифференциал ҳимоя қуйидаги тартибда ҳисобланади:
1. Трансформаторнинг бирламчи ва иккиламчи токлари ҳисобланади (I_ном.1 ва I_ном2) ва ўрнатиладиган ток трансформаторларининг трансформация коэффицентлари аниқланади

К₁₁=1,73I_ном1=/5;. (1)

К₁₂=I_ном2/5,
К₁₁ ва К₁₂ нинг; =исоблаш натижаларига ыараганда 1,5÷2 марта катта, стандарт қийматлари қабул қилинади.
2. Дифференциал ҳимоя елкаларидаги иккиламчи номинал токлар ҳисобланади.
I₁₂=1,73I_ном1=/К₁₁ (2)
I₂₂=I_ном2/К₁₂
бу ерда К₁₁ – ва К₁₂-ток трансформаторларининг қабул қилинган стандарт трансформация коэффициентлари.
Дифференциал ҳимоянинг асосий томони деб иккиламчи токи катта бўлган томон қабул қилинади ва ҳамма ҳисоблар асосий томон учун бажарилади.
3. Дифференциал ҳимоянинг ишга тушиш токи қуйидаги шартларга асосан танланади:
а/ юкланмаган трансформатор уланганда ҳосил бўладиган магнитловчи токнинг сакраши вақтида ҳимоя ишламаслиги керак.
I_ҳи=K₃ I_тр.ном. (3)
бу ерда I_тр.ном – асосий томон учун трансформаторнинг номинал токи; К₃=1,3 – РНТ-565 релеси учун ва К₃=1,2÷1,5 – ДЭТ – 11 релеси учун;
б/ ҳимоянинг ишга тушиш токи энг катта нобаланс токидан катта бўллоиҳаси керак
I_ҳи=к₃ I_нб.мах ,
I_нб.мах=I'_нб + I''_нб + I'''_нб.
I'_нб – дифференциал ҳимояни ток билан таъминловчи ток трансформаторларининг бир хил эмаслиги ва хатолиги ҳисобига ҳосил бўлади.
I'_нб = к_ан к_бfi I_к.мах
бу ерда, к_б – ток тарансформаторларининг бир ҳиллигини ҳисобга олувчи коэффицент, агар улар бир ҳил бўлса к_б = 0,5 ва бир хил бўлмаса к_б =1,0; К_ап – ўтиш жараёнининг ҳисобга олувчи коэффицент, РНТ ёки ДЗТ реле қўлланилган бўлса к_ан =1,0, бошқа турдаги релелар учун к_ан = 2,0; fi =0,1 – ток трансформаторларининг 10% ли хатолигини ҳисобга олувчи коэффицент; I_к.мах – трансформатордан кейинги нуқтадаги энг катта қисқа туташув токининг асосий томонга келтирилган қиймати.
I''_нб – ҳимояланаётган трансформатор кучланишини ростлаш натижасида ҳосил бўладиган нобаланс токи.
I''_нб =±ΔN I _к.мах /100
бу ерда, ± ΔN – кучланишни тўла ростлаш чегарасининг қиймати, масалан ±8% бўлса, 2х8ҳ16% олинади.
I'''_нб - РНТ /ДЗТ/ реленинг коммутатордаги ҳисоблаб топилган ўрамлар сонини аниқ қўймаслик натижасида ҳосил бўладиган нобаланс токи
I'''_нб =(W_ҳис-W₁)I_к.мах/ W_1ҳис
бу ерда W_хис-РНТ реленинг асосий бўлмаган томони учун ҳисоблаб топилган ва коммутаторда қўйилган ўрамлар сони, дифференциал ҳимоя биринчи марта ҳисобланаётганда ҳисобга олинмайди.
I_хи= к₃ (I'_нб+I''_нб); (4)
(2.3) ва (2.4) ифодалардан топилган токларнинг каттаси ҳимоянинг ҳисобий ишлаш токи сифатида қабул қилинади.
4. Ҳимоянинг ишлаш зонасидаги дастлабки сезгирлиги текшириб кўрилади
к_с= I_қ.мin /I_ҳ.и (5)
бу ерда, I_қ.мin – қисқа туташув токининг энг кичик қиймати (одатда ҳимоя зонасидаги икки фазали қисқа туташув токи). Агар К_с≥2 бўлса ҳисобларни давом эттириш мумкин.
5. Токи катта бўлган асосий томонга келтирилган ҳимоянинг ишлаш токи топилади
I_ри = к_сх I_ҳ.и /к₁ (6)
6. асосий томон учун қўйиладиган РНТ реленинг ҳисобий ўрамлар сони топилади
W_ас.ҳис = Ғ_и/I_ри, (7)
РНТ-565 реле учун Ғ_и = 100 А ўрамлар сони. Аниқланган ҳисобий ўрамлар сони РНТ-565 реледа қўйиллоиҳаси мумкин бўлган кичик қийматгача яхлитланади (W_ас).
7. Асосий бўлмаган томон учун ҳисобий ўрамлар сони топилади
W_{ас.бўл.ҳис} =W_асI_н1/I_н2 (8)
бу ерда, I_н1 – асосий томоннинг иккиламчи номинал токи; I_н2 – асосий бўлмаган томоннинг иккиламчи номинал токи.
8. I″′_нб ҳисобга олиниб нобаланс ток топилади.
9. (3), (4) ва (6) ифодалар ёрдамида ҳимоянинг ишга тушиш токи ва реленинг ишга тушиш токи ҳисобланади.
Агар I_ҳи олдин топилган қийматдан катта чиқса аввалгидан кичикроқ қиймати қабул қилинади ва қолган ҳисоблар қайтарилади.
10. Ҳимоянинг сезгирлиги (5) ифода ёрдамида қайтадан ҳисобланади.