Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта таълим

2.3. Газ ҳимояси
ГАЗ ҳимояси қуввати 6300 кВ,А ва ундан ортиқ трансформаторларда ўрнатилади. Максимал ток ҳимоясининг ҳаяллаш вақти t=1с ва ундан катта бўлган қуввати 1÷4МВА ли трансформаторларда ҳам газ ҳимояси ўрнатилади. Ҳар қандай қувватли цех ичидаги трансформаторларда агар газ релесини ўрнатиш имконияти бўлса газ ҳимояси бўллоиҳаси шарт.
Газ ҳимояси ҳисобланмайди, фақат газ релеси танланади ва газ ҳимоясининг схемаси тузилади. Газ релеси сифатида қуйидаги релелардан бирини танлаш мумкин: АЕС-Union фирмасининг релеси; BF 80/Q; URF 25/10 ва бошқа газ релелар.


2.4. Нормал бўлмаган режимлар ва улардан трансформаторларни ҳимоя қилиш
Максимал ток ҳимояси (МТҲ). МТҲ икки чулғамли трансформаторларнинг юқори кучланиш томонига ўрнатилади, ҳаяллаш вақтига эга ва резерв ҳимоя бўлиб ҳисобланади.
МТҲ нинг ишга тушиш токи
I_ҳ.и= к₃ к_ўи I_и.м.мах/к_қ
бу ерда, I_и.м.мах – максимал ишчи ток, агар иккита тансформатор ишлаётган бўлса бири ремонтга чиққанда умумий юклама иккинчисига тушлоиҳаси ҳисобга олинлоиҳаси керак, к_ўи – умумий юкламанинг ўз ишга тушиш коэффициенти, агар трансформаторга уланган электродвигателларнинг қуввати маълум бўлмаса к_ўи = 2÷3 олинади, агар маълум бўлса к_ўи қуйидагича ҳисобланади:
1. Ҳимоя қилинаётган трансформаторга уланган двигателларнинг ишга тушиш токларининг йиғиндиси топилади.
I_пс = I_п.дв + I_п.нг =К_ю Р_дв/(1,73 U_дв.номcos φ)⁺_п.н.S_нт/(U_нт 1,73)
бу ерда I_п.дв двигателлар юргизиш токларининг йиғиндиси; I_п.нг – умумлашган юклама таркибидаги двигателларнинг юргизиш токларининг йиғиндиси; к_ю – двигател юргизиш токининг номинал номинал токига нисбати (справочникдан ҳар қайси двигател учун алоҳида олинади); Р_дв – двигателнинг актив қуввати; к_у.ю –умумлашган юклама таркибидаги электродвигателлар юргизиш токларининг юкламанинг умумий номинал токига нисбати, к_у.ю=2÷3 олинади; S_нг=юкламанинг қуввати; cosφ­ двигателлар учун справочникдан олинади.
2. Электродвигателларнинг тўхтаб турган ҳолатдаги эквивалент қаршилиги

3. х_дв трансформаторнинг МТҲ ўрнатиладиган томонига келтирилади.
х¹_дв=х_двU²₂/U²₁
4.Трансформаторнинг МТҲ ўрнатиладиган томонига келтирилган қаршилиги

5. Электродвигателларнинг юргизиш (ўз ишга тушиш) юкларнинг йеғиндиси
I_ю=U₂/(1,73(х¹_дв+х_Т))
6. Электродвгителларнинг юргизиш (ўз ишга тушиш) коэффициенти
K_ўи=I_юU₂/((I_нг+I_дв.ном)U₁)
бу ерда I_нг – юкламанинг номинал токи; I_дв.ном – двигателларнинг номинал токларининг йиғиндиси.
Ҳимоянинг ишга тушиш токи I_ҳи топилгандан кейин реленинг ишга тушиш токи I_р.и – аниқланади.
I_р.и=к_сх I_ҳи/К₁­
бу ерда к₁ – ток трансформаторнинг трансформация коэффиценти; к_сх схема коэффициенти, I_ри – га асосан ток релеси танланади.
I_р.и=к_сх I_ҳи/K₁.
бу ерда к₁ – ток трансформаторнинг тарнсформация коэффициенти; к_сх схема коэффициенти, I_ри – га асосан ток релеси танланади.
Ҳимоянинг ҳаяллаш вақти
t_x = t_T = t_и.мах + Δt
бу ерда t_п.мах – трансформатордан кейин ўрнатилган қисқа туташувдан ҳимояларнинг энг катта хаяллаш вақти; Δt – танлаш поғонаси; t_T – нинг қийматига асосан вақт релеси танланади.
Ҳимоянинг сезгирлик коэффиценти
к_с = I_к.min/I_ҳ.и
бу ерда I_к.min – энг кичкина қисқа туташув токи. Бу токни трансформаторнинг паст кучланишли чулғами томонидан минимал, режимда икки фазали қисқа туташув бўлганда юқори кучланиш томонидан ўтадиган токка деб олиш мумкин.
Электр қурилмаларини бажариш қоидаларига асосан к_с≥1,3 бўллоиҳаси керак. Агар к_с≥1,3 бўлса бошқа сезгирроқ ҳимоя, масалан минимал кучланиш релеси ёрдамига ишга тушириладиган МТҲ қўлланиллоиҳаси керак.
Минимал кучланиш релеси ёрдамида ишга тушириладиган МТҲ қуйидагича ҳисобланади.
Ҳимоянинг ишга тушиш токи
I_ҳи=к₃I_ном/к_қ
бу ерда К₃=1,1; I_ном – трансформаторнинг номинал токи; К_қ =0,8 – кучланиш релесининг қайтиш коэффициенти.
Ток релесининг ишга тушиш токи
I_р.и. = к_сх I_хи/к_U
Ҳимоянинг ишга тушиш кучланиши
U_ҳи =U_иш.mиn/ к₃ к_қ
бу ерда U_иш.mиn – ишчи минимал кучланиш, номинал кучланишдан 5÷10% камроф қилиб олинади; к₃ = 1,1÷1,2; к_қ = 1,5 – минимал кучланиш релеси учунқайтиш коэффиценти.
Кучланиш релесининг ишга тушиш кучланиши
U_ри = U_ҳи/к_U
бу ерда к_U – кучланиш тарнсформаторнинг трансформация коэффиценти.
U_ри – га асосан спарвочникдан минимал кучланиш релеси танланади.
Ҳимоянинг ҳаяллаш вақти
t_T = t_и.мах+Δt,
бу ерда t_и.мах – трансформатордан кейин ўрнатилган қисқа туташувдан ҳимояларнинг энг катта хаяллаш вақти; Δt – танлаш попғонаси, t_T – нинг қийматига асосан вақт релеси танланади.