Ўзбекистон Республикаси Олий ва ўрта таълим вазирлиги Абу Райҳон Беруний номли Тошкент давлат техника университети

 

---

64 
10.6. Қудуқни мустаҳкамлашда ишлатиладиган ускуналар 
Қудуқларни мустаҳкамлашда ишлатиладиган ускуналар бўлиб, қудуқларни це-
ментлаш учун тайёрланган мосламалар, цементлаш агрегатлари, цемент аралашти-
рувчи машиналар, блок манифольд ва цементлаш "бошчаси" каби мосламалар хисо-
бланади. 
Вазифаси: қудуқларни цементлаш вақтида цемент ҳайдаётган агрегатдаги 
цемент қоришмаларини бир нуқта орқали қудуққа ўтказиш ва цементлаш тиқинини 
бир вақтни ўзида ушлаб туриш, ҳамда қудуқни герметик босим остида сақлаш вази-
фасини бажаради. Бундан ташқари, қудуқни ювиш ва цементлаш ишларини амалга 
оширади. 
Цементлаш ускунаси учининг тузилиши. 
18-расм. Цементлаш ускунаси учи. 
1- корпус; 2- остки ажратувчи тиқин; 3- ёнлама ўтказиш тармоғи; 4- 
сальникли тўхтатгич; 5- юқорига ажратувчи тиқин; 6- корпус қопқоғи; 7- 
крестовина; 8- боғловчи. 
Ҳозирги вақтда цементлаш ускуна учларининг қуйидаги турлари мавжуд: 
ЦГЗ, ГЦК, ГЦ5 - 150, СИПУ, 2ГУЦ -500. 
Тузилиши бўйича бу ускуна учлари бир - бирига ўхшаш. 2ГУЦ - 400 це-
ментлаш ускунаси учи қудуқни цементлаш вақтида 400 мПа босим остида 
ишлаши кузатилади. Бунда боғланувчи тизма билан ускуна учининг боғланиш 
диаметри 141 мм. дан 168 мм. гача бўлади. Бу ускуна учида 7 та боғланувчи мо-
слама мавжуд. Шулардан 2 таси тиқинни ушлаб туриш вазифасини бажаради. 

---

65 
10.6.1. Цементлаш тиқинининг вазифаси 
Бурғилаш эритмасини ва ҳайдовчи суюқликни, ҳимоя қувурларини 
цементлаш вақтида цементли эритмадан ажратиб туриш вазифасини цементлаш 
тиқини бажаради. 
19- расм. Цементлаш тиқинлари. 
а- остки; б- юқори; в- юқориги қисмнинг секцияли тиқини; г- шу тиқинни 
остки қисми; д- поғонали цементлаш жараёнида остки поғона учун юқори 
тиқин; е- цементлаш муфтасининг очиш тиқини.
1- резина манжетлар; 2- металл қисми; 3- мембрана; 4- гайка; 5- 
пичоқ; 6- тўхтатиш ҳалқаси; 7- жойлашиш ўрни; 8- калибрланган штифтлар; 9- 
жойлашиш бошчаси. 
бошланғич ҳолат 
оҳирги ҳолат 
20-расм. Пастки ажратувчи тиқин 
1 – мустаҳкамловчи тизма; 2 – резинали манжет; 3 – тиқин жойлашиш ўрни; 
4 - клапан; 5 - гайка; 6 - муфта; 7 - "тухташ" ҳалқаси. Ишлатилган 
материаллар: чугун, алюмин ва резина. 
Қудуқларни цементлашда ишлатиладиган ускуналар қуйидагилардир:

---

66 
- цементлаш агрегатлари,
- цемент аралаштиргич машиналар,
- цементлаш ускуна учи,
- цементлаш тиқини ва бошқа жиҳозлар (юқори босимга чидамли кранлар, 
эритмани тақсимловчи мослама, эгилувчан металл шланглар ва бошқалар).