Ўзбекистон Республикаси Олий ва ўрта таълим вазирлиги Абу Райҳон Беруний номли Тошкент давлат техника университети


Жинсларнинг ғоваклиги ва солиштирма юзаси


Download 0.96 Mb.
Pdf ko'rish
bet7/49
Sana16.10.2023
Hajmi0.96 Mb.
#1704922
1   2   3   4   5   6   7   8   9   10   ...   49
Bog'liq
quduqlarni tugallash

 
2.2. Жинсларнинг ғоваклиги ва солиштирма юзаси. 
Ишлаб чиқаришда барча чўкинди жинслар ғовакдир. Мутлақ 
ўтказувчанлик деб ғовак ҳажм йиғиндисининг V
ғoв.
жинс намунаси ҳажмининг 
V
нам.
нисбатига айтилади. 
.
гов
гов
нам
V
V
R

(2.1) 
Бир-бири билан туташиб кетган ғоваклар ғовак каналларни ҳосил қилади. 
Нефть ва газ конларидаги тоғ жинсларининг ғовак каналлари шартли равишда 3 
гуруҳга бўлинади: 
1) юқори капилляр - 0,5 мм дан юқори 
2) капиллярли - 0,2 мм дан - 0,5 мм гача 
3) субкапиллярли - 0,2 мм дан кичик. 
Юқори капиллярли ғовакларда нефть, газ ва сув эркин, ҳатто кучсиз бо-
симлар фарқида ёки гравитация кучлари таъсирида ҳам ҳаракатланаверади. 
Капилляр ғовакларда капилляр кучлар сезиларли даражада бўлиши 
натижасида суюқликлар ҳаракатланади. 
Субкапиллярли ғовакларда суюқликларнинг ҳаракати кузатилмайди, чунки 
ғовакликлардаги суюқликнинг молекуляр кучларнинг канал деворлари билан 
тортишиш кучи жуда каттадир. Субкапилляр ғоваклар гиллар, гилли сланецлар, 
аргиллитларга хос бўлиб, булар нефть газга тўйинган жиснларнинг қопламаси 
ҳисобланади. 
Юқори капиллярли каналларни ҳосил қилган тоғ жинслари, нефть газни 
яхши ўтказувчи каналли жинслар ҳисобланади. Очиқ ғоваклик коэффициенти 



деб, бир-бири билан туташувчи ғовак ҳажм йиғиндисининг жинс 
намунасининг кўринган ҳажмига нисбати тушунилади. Очиқ ғоваклик 
коэффициенти ҳар доим мутлақ ғовакликдан кичик, чунки жинсларда ёпиқ 
(туташ) ғоваклар мавжуд. 
Очиқ ғоваклик коэффициентини тортиш усули билан аниқлаш мумкин. Бу-
нинг учун намунанинг қуруқ ҳаводаги М
1
бўлган массаси, сўнгра вакуум 
остида керосин билан тўйинтирилган шу намунанинг М
2
массаси аниқланади. 
.
1
2
.
.
.
нам
k
к
г
о
V
М
М
k




(2.2) 
Бу ерда 

к
- керосиннинг зичлиги. 
Тоғ жинси намунасининг бирлик ҳажмини ҳосил қилувчи барча ғовак ка-
налларнинг жами юзаси солиштирма юза дейилади. 
Солиштирма юза катталиги, тоғ жинсининг гранулометрик таркиби ва до-
надорликнинг шаклига боғлиқ. Солиштирма юза қанча катта бўлса, тоғ жин-
сида шунча кўп суюқлик ҳажми плёнка кўринишида сақланиб туради. 
Агар жинснинг барча зарралари сферик шаклда, бир хил диаметрли бўлса, 1 
м
3
жинсда барча зарраларнинг жами юзаси йиғиндисига тенг. 



.
.
)
1
(
6
нам
r
гов
d
k
(2.3) 
Бу ерда d
з
- зарранинг диаметри. 
Одатда тоғ жинси доналари бурчакли шаклда ва ҳеч қачон бир хил ўлчамда 
бўлмайди. Шунинг учун табиий қумларнинг солиштирма юзаси, барча фракция 
гранулометрик таркибининг солиштирма юза йиғиндиси каби ҳисобланади. 




i
i
нам
гов
d
М
М
k
kr
.
1
.
)
1
(
6
(2.4) 
Бу ерда k

Download 0.96 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   10   ...   49




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling