‘zbekiston respublikasi oliy va ‘rta maxsus ta’lim vazirligi

Nazorat savollari
1. Stilistika fani nim alam i o ‘rganadi?
2. Stil so‘zi qanday m a'nolam i bildiradi?
3. Akademik V.V.Vinogradov stilistika fanining vazifalarini nechta 
aspektga bo ‘ladi va ular qaysilar?
4. Stilistika necha xil ko‘rinishga ega?
5. N utq stili nima?
6. Adabiy m e’yor nima? Adabiy m e’yor bilan stilistik m e’yor 
o‘rtasidagi munosabat to ‘g‘risida nim alam i bilasiz?
10
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

Tayanch ifodalar
Stilos — suyakdan qilingan tayoqcha.
Slil — nutq stili m a’nosida qo‘llangan.
Stil — stilet (ingichka xanjar va stilo — avtoruchka so‘zlari kelib 
chiqqan).
Struklural stilistika — tilning vazifadosh stillarini o ‘rganuvchi 
stilistika.
Lingvistika — til.
Adabiy me’yor — tilning eng yuksak, ishlangan, sayqallangan 
ko‘rinishi.
Funksional — vazifadoshlik.
Okkazionalizm — har bir ijodkoming sliliga xos b o ‘lgan, u 
yaratgan so‘zlar.
Leksik va frazeologik m e’yor — liamma tomonidan ishlatiladigan, 
hammaga tushunarli boTgan so‘z va iboralaming qoTlanilislii.
M ushtarak — barcha stil uchun umumiy.
11
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

SO ‘ZLASHUV STILI
Reja:
1. So‘zlashuv stilining ko'rinishlari.
2. So‘zlashuv stilining fonetik xususiyatlari.
3. Leksik-frazeologik xususiyatlari.
4. So‘zlashuv stihning grammatik xususiyatlari.
So‘zlashuv stili — nutqning dialogik shaklidir. Bu stil yozma 
nutqqa qaraganda ta'sirchanligi, hissiyotga boyligi, yangi so‘z 
qo‘llashlar mavjudligi bilan ajralib turadi. Bu stilda so'zlovchining 
barcha imkoniyatlari namoyon bo‘ladi. U nutqiga hissiyotini ham 
qo‘shib gapiradi. Bunda turli imo-ishora va qo‘l harakatlaridan 
foydalaniladi. Bu vositalar nutqda aytilmay qolislri mumkin bo ‘lgan 
so‘z va iboralaming o 'm in i to ‘ldiradi va bayon qilinayotgan fikmi 
yanada aniqlashtiradi. Bu stilda to ‘liqsiz gaplar ishlatiladi, chunki 
tushirilgan qism boshqa bir rephkada yoki boshqa bir nutq vaziyatida 
ifodalanishi mumkin. So‘zlashuv stilining ikki xil ko'rinishi bor:
1) adabiy so‘zlashuv stili;
2) oddiy so‘zlashuv stili.
Adabiy so‘zlashuv stihda o‘qituvchilar, suxandonlar, jumalistlar, 
ilmiy xodimlar, yozuvclii va shoirlar, rahbar xodimlar, artistlar 
gaplashadilar. Bu stil dars jarayonida, sahna nuqtida, kino san’atida, 
telefilm lar, ax b o ro tlar, te le o ch e rk la r, rad io in sen iro v k alard a 
ishlatiladi. Adabiy so‘zlashuv stilida jaigon va sheva so‘zlari bo‘lmaydi. 
- OdcBy so‘zlashuv stihda betakahuflik bilan erkin muomala qilinadi. 
Bunda shunday so‘zlar ishlatiladiki, ular adabiy tilda b o ‘lmashgi 
mumkin. Lekin bunday so‘zlar badiiy nutqdagi ayrim personajlar 
nutqining o ‘ziga xoshgini ta'm inlash uchun qo‘llanislii mumkin. 
Oddiy so'zlashuv nutqi dialektal nutqni ham aks ettiradi. So‘zlovchi 
qaysi dialekt vakih bo‘lsa, shu dialektda gapirishi mumkin. M asalan,