Ўзбекистон республикаси соғЛИҚни сақлаш вазирининг буйруғИ

1. БАКТЕРИАЛ ДИЗЕНТЕРИЯ (шигеллёз) – асосан йўғон ичакнинг яллиғланиши билан кечадиган ўткир ва баъзан сурункали давом этадиган юқумли касалликдир.
Этиологияси. Дизентерия касаллигининг қўзғатувчиси энтеробактерия авлодига мансуб бўлган шигеллалар бўлиб, уларнинг Disenteria, Flexner, Boydi ва Zonnae турлари фарқланади. Ушбу қўзғатувчилар морфологик жиҳатдан бир – биридан фарқ қилмайди, ҳаракатсиз, спора ҳосил қилмайди, грамманфий бўлиб, бир – биридан биохимик ва серологик ҳусусиятлари билан фарқ қилади.
Эпидемиологияси. Дизентерия қўзғатувчиларидан Shigella disenteriae экзо- ва эндотоксинлар, қолган қўзғатувчилар эса фақат эндотоксин ишлаб чиқаради.
Дизентерия қўзғатувчилари физикавий ва кимёвий омиллар таъсирига чидамлиги юқори эмас. Одам организмидан ташқарида Зонне шигелласи юқори чидамликка эга бўлса, Флекснер шигелласи ўрта чидамлиликка эга, қулай ҳарорат ва намликда озиқ – овқат маҳсулотларида бир неча кун тирик сақланади, нажасда 2 ҳафтагача сақланиши мумкин. Шигеллалар қуёш нурига сезгир, нордон муҳитда бир неча соатда нобуд бўлади, дезинфекцияловчи моддалар ва юқори ҳарорат таъсирида бир зумда нобуд бўлади.
Дизентерия касаллиги қўзғатувчиларининг манбалари шу касалликка чалинган беморлар, транзитор ташувчилар ва реконвалесцентлар ҳисобланади.
Касалликнинг юқиш механизми фекал – орал бўлиб, касаллик алиментар, сув, маиший – мулоқот йўли орқали юқади.
Асосий юқиш йўллари:
алиментар – озиқ–овқат маҳсулотлари орқали (шигеллалар билан зарарланган сабзавотлар, нон, сут, сут маҳсулотлари ва муддати ўтган, етарли термик ишлов берилмаган полуфабрикатлар) асосан Зонне дизентерия қўзғатувчиси учун кўпроқ хосдир;
сув – ифлосланган водопровод суви, қудуқ, булоқ ва очиқ сув ҳавзалари орқали асосан Флекснер қўзғатувчиси юқади;
маиший – мулоқот - ифлосланган қўл ва атроф муҳит жихозлари (идиш- товоқлар, кўрпа – тўшаклар, кийим, ўйинчоқлар, кран ва эшик тутқичлари) орқали юқиши, дизентерия Флекснер ва Зоннеларга хосдир.
Юқиш омилларига зарарланган озиқ – овқат, сув, атроф-муҳит жиҳозлари киради. Касаллик тарқоқ, гуруҳли тарзда ва эпидемия ҳолатларида намоён бўлади. Камдан - кам ҳолларда касаллик эпидемик ва пандемик ҳолатларда қайд этилади.
Мавсумийлик. Касаллик йил давомида қайд этилиб, мавсумий кўтарилиши май-июн ойларига, камайиши октябр-ноябр ойларига тўғри келади. Касалликни ичимлик сувини ва озиқ – овқат маҳсулотларини дизентерия қўзғатувчилари билан ифлосланиши натижасида шигеллёзлар билан касалланиш оммавий ва гуруҳли тарзда кузатилади.