Ўзбекистон республикаси соғЛИҚни сақлаш вазирлиги тошкент тиббиёт академияси

16 – МАВЗУ
ОИТС: ЭТИК ВА АҲЛОҚИЙ МУАММОЛАРИ


Режа:
1.1 ОИТСни ўрганиш тарихи тарқалиш кўлами ва даражаси.
1.2. "ОИТС фоби" ва тиббий этик талаблари
1.3. Беморнинг автономиясини ҳурмат қилиш принципи контекстида ОИВ инфексиясини текшириш ва скрининг
1.4. ОИВ-мусбат одам ва тиббий этика
I. Дарснинг мақсади:
1.ОИВ инфекциясига нисбатан асосий профилактика ва эпидемияга қарши чораларни тушуниш.
2. Одамнинг эпидемик вазиятга бўлган ҳуқуқи билан танишиб чиқинг.
3. ОИВ билан касалланган одамларнинг этикий муаммоларини кўриб чиқинг.
II.Мавзунинг мотивацион хусусиятлари:
ОИВ инфекцияси пайдо бўлганидан бери жамиятда кўплаб этикий ва ҳуқуқий муаммоларни келтириб чиқарди. Бу, авваламбор, аҳолининг инфекция тўғрисида хабардорлигининг пастлиги, шунингдек оммавий ахборот воситаларининг салбий таосири билан боғлиқ. ОИТС фобияси феномени ОИВ билан касалланганларни ижтимоий ҳимоя қилиш масаласини, шунингдек, бундай беморларни камситишга йўл қўймаслик масаласини кўтарди, бу амалиётчи шифокорлар орасида камдан-кам учрайди.
III.Дарслар учун жиҳозлар:
1. Ушбу тавсия.
2. Дарс мавзуси бўйича топшириқлар.
1.1. ОИТСни ўрганиш тарихи тарқалиш кўлами ва даражаси.
Кўп жиҳатдан, ОИТС - орттирилган иммунитет танқислиги синдроми - замонавий тиббиёт маълум минглаб касалликлар орасида ажралиб туради. Касаллик биринчи марта Қўшма Штатларда 1981 йилда аниқланган, гарчи аввалги ҳолатлар ҳақидаги хабарлар оммавий ахборот воситаларида эълон қилинган. 1983 йилда француз Л. Монтагниер ва ундан мустақил равишда америкалик Р. Галло ОИТСни келтириб чиқарган вирусни ажратиб олди. Уларнинг устуворлиги ҳақидаги тортишув муросага келиш билан тугади ва энг муҳими, ушбу баҳс давомида вирус дунё бўйлаб тан олинган ном олди.
- "инсон иммунитет танқислиги вируси" (ОИВ).
СССР ҳудудида биринчи ОИВ инфекциясини юқтирган, чет эл фуқароси 1985 йилда, мамлакатимиз фуқароси бўлган биринчи бемор эса 1987 йил март ойида аниқланган. Россияда ОИВ тарқалиш даражаси 1996 йилдан бери таҳликали бўлиб қолди. Билан боғлиқ этик ва аҳлоқий муаммолар ОИВ билан инфекция қуйидаги омиллар билан белгиланади: - ОИТС - ўлим даражаси жуда юқори бўлган касаллик; - ОИВ - инфекция аллақачон пандемияга айланган, яъни унинг тарқалиши географик, давлат ёки маданий чегаралар билан чекланмаган; - ОИТС этиологияси аксарият ҳолларда одамлар ҳаётининг самимий томонлари, одамнинг шаҳвонийлиги билан, шунингдек гиёҳвандлик каби девиант хатти-ҳаракатлар билан боғлиқ; - одамнинг даволаниб бўлмайдиган касалликдан табиий қўрқуви кўп ҳолларда ОИТСга нисбатан ноўрин хатти-ҳаракатларнинг манбаига айланади, бу эса ўз навбатида оммавий онгнинг ўзига хос ҳодисаси - "спидофобия" ни келтириб чиқаради;
- ОИВ билан касалланган ва ОИТСга чалинган беморларни даволашнинг юқори харажатлари, бундай даволанишга муҳтож одамлар сонининг муттасил ўсиб бориши, ижтимоий адолат, соғлиқни сақлаш ресурсларини мақбул тақсимлаш борасида мунозараларни келтириб чиқаради, бу бой мамлакатларда ҳам доим чекланган;
- замонавий тиббий этикшуносликнинг деярли барча муҳим масалалари (тиббий сирни сақлаш, бемор шахсининг автономиясини ҳурмат қилиш, беморларнинг касаллиги, беморнинг муносиб ўлим ҳуқуқи билан боғлиқ равишда камситилишининг олдини олиш ва бошқалар) спецификацияни, ОИВ билан касалланганларга нисбатан чуқур таҳлилни ва ОИТС билан касалланган беморлар.