Ўзбекистон республикаси соғЛИҚни сақлаш вазирлиги тошкент тиббиёт академияси

Қилинган аборт муаммосининг қисқача тарихи тиббий ахлоқшунослик, шунингдек фалсафа, ҳуқуқшунослик ва илоҳиётшуносликнинг энг қадимги муаммоларидан биридир. Гиппократ қасамёди шифокорга ҳомиладорликни тўхтатишни тақиқлайди ("Мен .... Ҳеч бир аёлга аборт қилиш пессари бермайман"). Шу билан бирга, Аристотел абортни жоиз деб ҳисоблаган. Аристотел муаммонинг икки жиҳатига эътиборни қаратди: аборт қилиш зарурати демографик мақсадлар (туғилишни назорат қилиш) билан оқланади; шу билан бирга, у эмбрионда "сезгирлик" ва мотор фаоллиги шаклланмагунча аборт қилишни жоиз деб билди. Қадимги Римда ва айниқса унинг кейинги даврларида аборт уятли ҳисобланмаган ва кенг тарқалган. Таназзул даврида, бадавлат фуқаролар фарзанд ёки оилага эга бўлмасликни афзал кўришган. Дастлаб, Рим қонунчилигида эмбрион онанинг танасининг бир қисми сифатида қабул қилинган, шунинг учун аёл ҳомилани чиқариб юборганлиги ёки ўлдирганлиги учун жазоланмаган. Ва фақат кейинчалик эмбрионга баъзи фуқаролик ҳуқуқлари берилди. Сунъий аборт, агар кимдир шу йўл билан мулк ҳуқуқига эришмоқчи бўлса, ота-оналарнинг ҳуқуқларига қарши жиноят сифатида талқин этила бошланди. Мева қийматини якуний англаш насронийликнинг пайдо бўлиши билан боғлиқ. Эрта насронийлик даврида аллақачон аборт одам ўлдирилиши билан аниқланган. Ўрта асрларда жонли ҳомиланинг аборти оғир жазога айланди. Германиянинг "Каролина" қонунлари тўпламига (ХVI аср) кўра, анимацион ҳомилани йўқ қилишда аборт қилиш ўлим билан жазоланади. Аборт учун ўлим жазоси Россияда 1649 йилда жорий қилинган; бир асрдан кейин бекор қилинди. Сўнгги икки асрдаги аборт муаммосига шифокорлар ва жамиятнинг муносабати эволюцияси бизни қизиқтиради. Шундай қилиб, маҳаллий акушерликнинг асосчиси Н.М. Максимович-Амбодик (1744-1812) 1784 йилдаёқ абортга қарши тиббий кўрсатмалар концепциясини кутиб, ўта оғир ҳолатларда ҳомила эмас, балки аёлнинг ҳаётини сақлаб қолишини илгари сурган. Европа тиббиётида ушбу концепциянинг якуний шаклланишида муҳим воқеа 1852 йилда Париж тиббиёт академиясида бўлиб ўтган мунозараси эди: сезарен сўнг ўлим статистикаси абортни тиббий сабабларга кўра ахлоқий асослаш фойдасига асосий далил бўлди. 19-асрнинг иккинчи ярмида Қўшма Штатларда аборт қилишни тақиқлаш бўйича умуммиллий ҳаракат пайдо бўлди. Америкалик тиббиёт ассосация раҳбарияти этакчи рол ўйнади. уюшмалар. Эмбриологик кашфиётларга асосланиб, шифокорлар ҳомила ҳомиладор бўлган пайтдан бошлаб тирик мавжудот эканлигини таокидладилар. Шунинг учун, шифокорлар аборт, ҳатто ҳомиладорликнинг бошида ҳам, қотиллик эканлигини таъкидладилар. Натижада, 1880 йилга келиб, АҚШда ҳомиладорлик ёки туғиш аёлнинг ҳаётига таҳдид соладиган ҳолатлар бундан мустасно, аборт қилиш тақиқланди. Ўшанда қабул қилинган қонунлар асосан 20-асрнинг 60-йилларига қадар сақланиб қолган. 1869 йилда Буюк Британия парламенти "Шахсга қарши жиноятлар тўғрисида" ги қонунни қабул қилди, унга кўра ҳомила тушган пайтдан бошлаб аборт қилиш оғир жиноят ҳисобланади. Аёлнинг ўзи томонидан қилинган аборт, агар у ҳомила ҳаракатининг аломатлари пайдо бўлгандан кейин содир бўлса, жуда қаттиқ жазоланди. Йилда Германияда шу йилларда, пул учун абортлар ишлаб чиқариш айбни оғирлаштирувчи кўриб чиқилди томон. Францияда шифокорларга нисбатан жазо кучайтирилди. Инқилобгача бўлган Россияда қонунчиликда аёлнинг ҳаётини сақлаб қолиш учун қонуний равишда йўл қўйилган сунъий аборт ва ҳомиладорликни тўхтатиш учун жиноий мақсад билан аёлнинг ўзи ёки бегона киши томонидан аборт қилиш ўртасида аниқ ажратилган. Шифокор томонидан жиноий абортни ишлаб чиқариш оғирлаштирувчи ҳолат деб қаралди. Бироқ, профессионал тиббий муҳитда, абортни аборт қилишнинг ахлоқий баҳоси ҳуқуқий малакага тўғри келмади. Аборт ҳақидаги мунозаралар ва 1913 йилда Пирогов Жамиятининг 12-соездида қабул қилинган қарорлар алоҳида қизиқиш уйғотмоқда. Конгрессда сўзлаган доктор Л.Личкус: "жиноий тушунчалар, болалар ўлдириш ва контрацептив воситалардан фойдаланиш замонавий инсоният касаллигининг аломатидир". Кам бўлмаган муросасиз позицияни доктор Д. Жбанков эгаллаб олди, у шундай деб ёзган эди: "ҳозирги замон маданияти ва ҳаёт қадр-қимматининг пасайиши ўртасидаги ўзаро ва бошқа бировнинг инкор этиб бўлмайдиган алоқаси: тушиш ва ўз жонига қасд қилиш бир хил тартибдаги ҳодисалар". Бироқ, илгари ўзининг "Шифокорлар тўғрисида" китобида Д. Жбанков " жинсий алоқани кучайтиришда кўпайтиришдан воз кечиш" деган бузуқлик деб атайди ва аёллар аборт қилишни қарор қиладилар, қоида тариқасида, шифокорлар сифатида "неомалтузианками" фаолиятини амалга оширадилар ва уларга имтиёзлар беришади - "Жиноятчи", "уятсиз". Эса умуман рози аборт маънавий ҳукм билан, Конгресс бошқа шифокорлар ҳам таъкидлаб, бу муаммо бошқа жиҳатларини. Пирогов Конгресси сунъий тушишнинг ахлоқсизлигини тан олиб, шунга қарамай, давлат ҳомилани жиноий жазолаш принципидан воз кечиши керак деган хулосага келди. Конгресс қарорида шундай дейилган: «1.сунъий аборт учун онани ҳеч қачон жиноий жавобгарликка тортмаслик керак; 2.Талаб ва талаб билан сунъий равишда аборт қилган шифокорлар ҳам жиноий жавобгарликдан озод қилиниши керак. Ушбу қоидадан истиснолар худбинлик мақсадида, ўз касбига кўра аборт қилган ва тиббий кенгашлар судига бўйсунадиган шифокорлар томонидан амалга оширилиши керак». 20-асрда феминистик ҳаракатлар, айниқса, абортнинг жоизлиги ҳақидаги мунозараларда фаол иштирок этмоқда. Феминистик ҳаракат тарафдорларининг аёлларнинг жамиятдаги анъанавий позициясига ("аёлнинг шахсияти, исми ва мулкига бўлган ҳуқуқларини инкор этиш" га) қарши норозилиги, шунингдек, унинг жинсий роли, яъни. мажбурий равишда жинсий ахлоқ масаласига тўхталди. 19-асрнинг 50-йилларида биринчи америкалик феминистлардан бири С.Грин "Матримония" эссеида "аёл қачон она бўлишини, қанча ва қандай шароитда қарор қилиш ҳуқуқи" ҳақида ёзган. 20-асрнинг бошларида Америка. феминист М. Сангер биринчи бўлиб "туғилишни назорат қилиш" тушунчасини қўллаган бўлиб, у дастлаб контрацепция воситаларини қўллашни илгари суриш учун мантиқий маънога эга бўлиб, бироздан кейин ҳам эвгеник ғоялар нуқтаи назаридан кўриб чиқила бошланди. Абортни "сўров бўйича" қонунийлаштирган биринчи мамлакат Совет Россияси эди. 1920 йил 18-ноябрда Соғлиқни сақлаш Халқ Комиссарлиги ва Адлия Халқ Комиссарлигининг қўшма қарорида совет касалхоналари шароитида ҳомиладорликнинг сунъий равишда узилишига йўл қўйилди. Ушбу чора биринчи навбатда жиноий абортнинг ёвузлигига қарши қаратилган эди. Фармон муаллифлари абортлар сонининг кўпайиш сабабларини фақат ўтмишдаги ахлоқий қолдиқларда ва ҳозирги оғир иқтисодий аҳволда кўришган. Тиббиётимиз ва бутун жамиятимизнинг кейинги тарихи шуни кўрсатдики, аборт қилиш муаммоси иқтисодий ўсиш, аборт қилиш хавфи тўғрисидаги билимларнинг тарқалиши, ривожланиш каби автоматик равишда ҳал қилинмайди. Совет давлатининг абортга муносабати мунозарали эди. 1930 йилда абортлар статистикаси эълон қилинди, бу уларнинг сони доимий равишда кўпайиб боришини кўрсатди. Шунингдек, Россия аҳолисининг уруш, очлик ва касалликлар сабабли сезиларли даражада камайганлиги ҳақида ҳам айтиб ўтиш лозим. 1936 йилда Марказий Ижроия Қўмита ва Халқ Комиссарлари Кенгаши аборт қилишни тақиқлаш тўғрисида фармон қабул қилди ва 1939 йилда аборт маълумотларини йиғиш тўхтатилди. Натижада, айниқса, урушдан кейинги йилларда жиноий абортларнинг кўпайиши сезиларли бўлди. Бу совет давлатини абортга оид сиёсатини яна бир бор ўзгартиришга мажбур қилди - 1955 йилда СССР Олий Кенгаши Президиуми "Абортни тақиқлашни бекор қилиш тўғрисида" фармон қабул қилди. Ушбу ҳужжат ҳомиладорликнинг 12 ҳафтагача бўлган муддатига "талаб бўйича аборт қилишни" қонунийлаштирди. Афсуски, кейинги ўн йилликларда туғилишни назорат қилишнинг муқобил усуллари машҳурликка эришмади. 60-йилларнинг охирига қадар СССРда абортлар сони айниқса тез ўсди. Йилда 70-80, ўсиш эгри шундай тик эмас эди. Абортлар тўғрисидаги расмий статистика шуни тасдиқладики, СССР дунёда аборт қилиш кўрсаткичи бўйича дунёда энг юқори кўрсаткичга эга-ҳар 1000 туғиш ёшидаги аёлга (15-49 ёш) 120 та, хорижий экспертларнинг фикрига кўра бу кўрсаткич 180 га тенг эди. Собиқ СССРда ҳар куни бутун иш куни давомида 3500 шифокор абортга жалб қилинган. Фақат 80-йилларнинг ўрталаридан бошлаб бу кўрсаткич пасайишни бошлади ва 1996 йилда бу 89 тани ташкил қилди. 2004 йилда тахминан 2 миллион расман аборт қилинди.