Ўзбекистон республикаси соғЛИҚни сақлаш вазирлиги тошкент тиббиёт академияси

1.4.Суррогатация
"Суррогатлик" деб аталадиган нарса атрофида ўта қизғин баҳс-мунозаралар давом этмоқда. Бундай ҳолда, битта аёлнинг тухум ҳужайраси Ин Витрода уруғлантирилади, сўнгра эмбрион бошқа аёлнинг бачадонига кўчирилади - "ташувчи она", "донор аёл", "вақтинчалик она" ва ҳк.; бу ҳолда, ижтимоий она - "ижарачи", иш берувчи – ёки унинг тухумини берган аёл, ҳатто учинчи аёл ҳам бўлиши мумкин. Шундай қилиб, туғилган боланинг бешта ота-онаси бўлиши мумкин: 3 та биологик (эркак донор, аёл донор, аёл суррогат) ва 2 та ижтимоий - мижоз сифатида ҳаракат қиладиганлар. Агар бола қандай туғилганлигини билиб қолса, муаммоларнинг жуда катта хавфи мавжуд. Махсус муаммо "суррогат онанинг" кейинги тақдири билан боғлиқ -"суррогат она" болани мижозларга беришдан бош тортган ҳолатлар кўп. Бир пайтлар баъзи мамлакатларда ижтимоий мавқеи билан боғлиқ муаммолар бўлган, шунинг учун туғилган болалар, уларни шунчаки ноқонуний деб аташган. Яна бир муаммо қуйидагилардан иборат - бу манипуляция келишув билан расмийлаштирилиб, унга кўра "суррогат она" бола туғилгандан кейин моддий фойда олади, кейин бу эрда биз яна сотиб олиш ва сотиш муаммосига дуч келмоқдамиз- бола товарга айланади. Ушбу руҳда, бундай оналикнинг мухолифлари пайдо бўлиб, аёл тирик инкубаторга, биологик маҳсулотга, танасини сотишнинг янги шаклига ва бошқаларга айланмоқда деб ишонишади. Шундай қилиб, руҳонийлар тез-тез таъкидлашларича, никоҳ, туғилиш маросими одатий нарсага айланди, баъзида умумий савдо-сотиққа айланди, бу эса ўз навбатида оилавий ва никоҳ муносабатларининг анъанавий концепциясини бузади ва инсон ҳаётининг муқаддаслигини пасайтиради. Шунинг учун янги репродуктив технологияларга оид замонавий қонунчилик ахлоқ қўмиталари, жамоатчилик ва шифокорларнинг фикрларини инобатга олган ҳолда батафсил ишлаб чиқишни талаб қилади.


Тест саволлари

1. Ёрдамчи репродуктив технологиялар (АРТ) турлари қуйидагиларни ўз ичига олмайди ...

А. ИКСИ
B. ЭКО
C. суррогатлик
D. кўп ҳомиладорлик

2. Контрацепция учун консерватив муносабат қуйидагилар билан белгиланади.

А. контрацепция воситаларини оилавий муносабатларни деформация қилиш воситаси сифатида тан олиш;
B. давлат ёки халқаро ташкилотларнинг мамлакатда туғилишни ижтимоий-сиёсий бошқариш ҳуқуқини тан олиш
C. аёллар ҳуқуқларини ҳимоя қилиш;
D. сизнинг оилангиз миқдорини оқилона режалаштиришни қўллаб-қувватлаш
3. Либерал позиция тарафдорлари ўртасида абортни тақиқлаш қуйидагиларга олиб келади.
А. аёлларнинг ўз таналарини бошқариш ҳуқуқларининг бузилиши;
B. ёлғиз оналар сонининг кўпайиши;
C. аҳоли сонининг ўсиши;
D. жамият ахлоқининг ўсиши.

4. Суррогатлик:

А. бепуштлик муаммосини ҳал қилишнинг умумий қабул қилинган усули;
B. никоҳнинг ижтимоий институтига таъсир қилиши мумкин бўлган ҳодиса;
C. диний ахлоқ томонидан жоиз бўлган ҳодиса;
D. донор ва олувчи ўртасидаги можароларсиз муносабатлар.

5. Репродуктив технологиялар қуйидаги ҳолларда қабул қилинади:

А. аёлларнинг бепуштлиги;
B. махфийликни ҳурмат қилиш;
C. ирсий касалликларни юқтириш хавфини бартараф этиш;
D. юқорида айтилганларнинг ҳаммаси

6. Либерал мафкурада абортга йўл қўйилишининг асослари қуйидагилардан иборат:

А. аёллар эркинлиги;
B. боланинг ҳуқуқлари;
C. ҳомиланинг шахсий ҳолати;
D. тиббий кўрсаткичлар.

7. Христиан ахлоқ қоидаларида аборт мажбурий чоралар сифатида, масалан, чунки:

А. эмбрион - бу онанинг танаси;
B. ҳомила гапира олмайди;
C. ҳаётни йўқ қилиш бола туғилгандан кейингина қотилликка айланади;
D.Эктопик ҳомиладорлик пайтида туғилиши мумкин эмас.

8. Перенатал ташхисни евгеник мақсадларда қўллашнинг исломий ахлоқ қоидалари:

А. тан олади;
B. қоралайди;
C. нейтрал, одамнинг ўз фикрига таянади;
D. Бу муаммо бунга лойиқ эмас.

9. Ёрдамчи репродуктив технологиялардан фойдаланиш мумкин:

A.Келажакдаги боланинг жинсини танлаш учун
B.Эмбрионал ген терапиясида
C.Ноанъанавий жинсий ориентацияга эга шахсларни кўпайтириш мақсадида
Д. турмуш ўртоқларнинг бепуштлиги билан

10. Донор тухумлари уруғлантирилгандан сўнг олинган ва қабул қилувчининг бачадонига ўтказилган ҳомила аёллари томонидан ихтиёрий туғилиш (одатда ҳақ эвазига):

А. суррогатлик
B. никоҳдан ташқари концепция
C. ЭCО
D. Ин витро

11. Контрацепция воситасини кенг жорий этишнинг либерал асосланиши қуйидагилардан келиб чиқади:

А. мева потенциал шахс ҳуқуқларига эга
B. оилангиз миқдорини оқилона режалаштириш
C. диний ахлоқий қадриятларни қўллаб-қувватлайди
D. кичик болалари борлиги ёмонликдир.

12. Контрацепция учун консерватив муносабат қуйидагилар билан белгиланади.

А. контрацепция воситаларини оилавий муносабатларни деформация қилиш воситаси сифатида тан олиш;
B. давлат ёки халқаро ташкилотларнинг мамлакатда туғилишни ижтимоий-сиёсий бошқариш ҳуқуқини тан олиш
C. аёллар ҳуқуқларини ҳимоя қилиш;
D. сизнинг оилангиз миқдорини оқилона режалаштиришни қўллаб-қувватлаш

13. Гиппократнинг қасамёди:

А. шифокорга ҳомиладорликни тўхтатиш тақиқланади;
B. шифокорга ҳомиладорликни тугатишга имкон беради;
C. ҳомиладорликнинг суноий равишда узилишига шифокорнинг муносабатини аниқламайди;
D. абортни зарурат деб асослаб беради.
14. Маҳаллий акушерликнинг асосчиси Н.М.Максимович-Амбодик (1744 - 1812) ҳомиладорликнинг сунъий равишда узилишини ўта муҳим ҳолат деб билган:
А. онанинг ҳаётини сақлаб қолиш учун аборт қилганда;
B. тиббий ахлоққа мос келмайдиган ҳодиса сифатида;
C. аёлнинг ахлоқий жиҳатдан оқланган ҳуқуқи сифатида;
D. аёлнинг илтимосига биноан.

15. Пирогов Жамиятининг ХII Конгресси (1913) зарур деб ҳисоблади:

А. сунъий аборт учун онани жиноий жавобгарликка тортиш;
B. онанинг илтимосига ва талабига биноан аборт қилган шифокорни жиноий жавобгарликка тортиш;
C. худбинлик учун ҳомиладорликни сунъий равишда тугатган шифокорларни жавобгарликка тортиш;
D. юқорида айтилганларнинг ҳаммаси.

16. Аборт қилишни тақиқлаш бўйича биринчи умуммиллий ҳаракат 19-асрнинг иккинчи ярмида пайдо бўлди:

A.АҚШда ;
B. Испанияда;
C. Россияда;
D. Швейцарияда.
17. "Абортни сўров бўйича" қонунийлаштирган биринчи давлат:
А. Франция;
B. Совет Россияси;
С Швеция;
D. Италия;

18. Репродуктив танлов қуйидагиларни англатади:

А. моногам оилаларда болалари бор;
B. концепция ёки концепция ҳуқуқи;
C. ҳомиладорликни суноий равишда тўхтатиш ёки сақлаш ҳуқуқи;
D. шаҳвонийлик ва туғиш масалаларида шахснинг ахлоқий автономиясининг намоён бўлиши.

19. Репродуктив қонун - бу:

А. аёлнинг танасини бошқариш ҳуқуқи (концепция, аборт, стерилизация);
B. аёлнинг унинг ғояларига мос келадиган болалар сонини туғиш ҳуқуқи;
C. репродуктив саломатликка эга бўлиш ва уни сақлаш бўйича давлат томонидан ҳимоя қилинган ҳуқуқ;
D. туғилишни тартибга солиш воситаларини танлаш ҳуқуқи.

20. Исломда ин витро сунъий уруғлантиришда суррогатликнинг ахлоқий мақбуллигини тан олишга қуйидагилар таъсир кўрсатмоқда.

А. Кўтарувчи она эрнинг иккинчи хотини бўлиши мумкин деган тахмин
B. тухум ҳадя қилишни тақиқлаш
C. суррогатликни ахлоқан қабул қилинмайдиган ҳодиса сифатида баҳолаш
D. оналик ахлоқий жиҳатдан қабул қилиниши мумкин бўлмаган ҳодиса сифатида