Ўзбeкистон рeспубликаси

Биринчи гуруҳ: умумтармоқ бошқарувнинг услубий материаллари, намунавий лойиҳа ечимлари бўйича услубий материал, информацион технологияларга асосланган бошқарув тизимида мазкур кичик тизимнинг такомиллаштириш ва жорий этиш тўғрисида услубий материаллар;
Иккинчи гуруҳ: корхона ва унинг бўлинма1ари тўғрисида низом, лавозимларга тегишли кўрсатмалар, аналитик масалалами ечимини ташкил этиш учун кўрсатма ва шу кабилар.
Информацион технологияларга асосланган бошқарув тизимида “Комплекс иқтисодий таҳлил” нинг ўзи ҳамда унинг элементлари (услубий, математик, информацион, техник) ривожланиб боради. Мазкур сифат жиҳатдан ўзгариш информацион технологияларга асосланган бошқарув тизимининг бошқа кичик тизимлари билан чамбарчас боғ1иқликда амалга оширилади.

4. 
   Информацион технологияларга асосланган бошқарув тизими аналитик масалалар таснифи
   

Информацион технологияларга асосланган бошқарув тизими- даги «Комплекс иқтисодий таҳлил» тизимида кўплаб миқдордаги ана- литик масалалар ҳал қилинади.Уламинг аниқ тасниф қилиниши маса- лаларнинг навбатма-навбат ишланиб жорий этилишига, натижа эса тизимнинг функциясини самарадорлигини оширишга таъсир этади. Объектга тизимли ва комплекс ёндашиш режалаштириш, ҳисоб ва таҳлил масалаларини бошқарув мақсади ва фиинкцияси учун ягона тувсифини талаб этади.
Аналитик масалаламинг ижтимоий тамойиллар талабларига жавоб бcра оладиган таснифининг амалдаги тури мазмун тавфиси бўйича ужратишдир.
Бошқарув жараёнига боғ1иқ1игига кўра мазкур белги бўйича масалалар қуйидаги кўринишни олади:

• 
  тнбиий-буюмлашган — аниқ истеъмол қийматини яратишга кўра;
  
• 
  иқтисодий — қийматни шаклланишига кўра;
  
• 
  ижтимоий — ижтимоий соҳадаги фаолият бўйича;
  
• 
  cкологик — табиий муҳитни сақлаш бўйича.
  

Аналитик масалалар бошқарув даражаси ва турига кўра ҳам тасниф этилади.

Биринчи белги бўйича: бригада, цех, бў1им, корхонанинг хўжалик фаолияти тегишли масалаларга бў1инади.

Иккинчи белги бўйича: бошқарув тури бўйича эса — тезкор, жорий ва истиқболли масалаларга ажратилади.

Ўз навбатида муайян белгилар бўйича гуруҳланган масалаларнинг ичида бошқариладиган объект мазмунига кўра ҳам гуруҳларга ажратилади. Масалан, биринчи гуруҳ муайян маҳсулот яратиш бўйича қуйидагича бў1иниши мумкин; ишлаб чиқаришни тайёрлаш, меҳнат воситалари ва предметлари билан таъмин1аниш, ишлаб чиқариш ёрдамчи ишлаб чиқариш, сотиш жараёни ва шу кабилар.

Информацион технологияларга асосланган бошқарув тизимида иқтисодий таҳлил натижалари объект маъ1умот1аридан фойдаланиш мақсадига кўра ички ва ташқи фойдаланувчилар йўналиши бўйича ҳам алоҳида тайёрланади.

Ички фойдаланувчиларга мў1жалланган таҳлили маълумотлари бошқарув эҳтиёжига кўра барча соҳа, жараёнлами акс эттириш

Ташқи фойдаланувчилар учун эса маъ1умот1ар олиш объект- лари чекланган бў1ади.

Иқтисодий таҳлилга оид кўп1аб адабиётларда маъ1умотлами информацион технологияларга асосланган тарзда қайта ишлашда аналитик масалалами бошқа белгиларига кўра ҳам тасниф этишлар тавсия этилади.

Лекин уламинг барчасини асосида бир мазмун у ҳам бў1са иқтисодий таҳлил функциясини информацион технологияларга асосланган бошқарув тизимида доимий ва самарали амалга оширишни таъмин1аш этади.

5. 
   Информацион технологияларга асосланган бошқарув тизимида иқтисодий таҳлилнинг ривожлантириш истиқболлари
   

Ҳозирги даврда “Комплекс иқтисодий таҳлил” кичик тизими информацион технологияларга асосланган бошқарув тизимида тўла маънода ривожланаётгани йўқ.

Маърузада баён этилган информацион технологияларга асосланган бошқарув тизимида мазкур тизимнинг ўрни, роли ва мазмуни асосан назарий билимлар ҳамда шу билан биргаликда амалий тажрибаларга асосланиб ёзилади. Иқтисодиётнинг турли тармоқларида информацион технологияларга асосланган бошқарув тизимининг иқтисодий таҳлил функциялари ҳамда унинг кенг ёйиш — унинг яқин келажакдаги ривожланиш йўна1иши ҳисобланади.
Информацион технологияларга асосланган бошқарув тизимида хўжа1ик фолиятини таҳлил қилиш тизимининг сифат жиҳатдан тинимсиз такомиллаштириб бориш ҳам устивор аҳамиятга эга йўна1иш бўлиб, бу билан унинг тобора самарали ишлаш таъминланади.
Агар информацион технологияларга асосланган бошқарув тизимининг ривожланиши иккинчи йўна1ишдан борса, у ҳолда бошқарувчи тизим (КИТ) ўз моҳиятини сақлаб қолган ҳолда ўзгаради.
Айни даврда информацион технологияларга асосланган бошқарув тизимининг таркибида технологик жараёнларни информацион технологияларга асосланган бошқарув тизимини (ТЖИТАБТ) шаклини қўллани1иши кўпроқ самара бермоқда. Бироқ бу хўжа1ик фаолиятини бошқаришнинг информацион технологи- яларга асосланишини бир томони бўлиб, унда янгитдан яратилаётган истеъмо1 қийматини табиий буюмлашган жиҳатини ифодалайди. Лекин, мазкур жараён аниқ маҳсулот қийматини шаклланиши билан чамбарчас боғ1анланган ва барча сарфлар харажат кўринишида ҳисобга олинади. Шунинг учун информацион технологияларга асосланган бошқарув тизимининг такомиллаш- лиришнинг навбатдаги босқичи ТЖИТАБТ ни хўжа1ик жараёнини иқтисодий таркибий қисми деб қаралиб бутун бошқарув объектини муҳим элементи тарзида фаолияти таъминланади.

Бошқарувнинг самарадорлигига кўп жиҳатдан ижтимоий масалалар ҳам жиддий таъсир кўрсатади. Шу сабабли мазкур объектнинг ҳам информацион технологияларга асосланган бошқа- рув тизимига киритиш муҳим аҳамиятга эгадир. Бу билан корхонани ижтимоий-иқтисодий масалалари ўрганиб борилади.

ТЖИТАБТ билан иқтисодий, ижтимоий ва бошқариш кичик тизим- ларини бирлаштирилиши автоматлаштирилган бошқарув тизимида хўжалик фаолиятини режалаштириш, ҳисоб, таҳлил, тартибга солиш ва уларнинг бошқарув функциялари билан биргаликда ривожланишининг истиқболли йўналиши ҳисобланади.

Бозор иқтисодиёти шароитида информацион технологияларга асосланган бошқарув тизимидаги “Комплекс иқтисодий таҳлил” тизимида «Молиявий таҳлил» қисмининг ҳам алоҳида объект сифатида ташкил этиш шарт. Чунки молиявий таҳлил маъ1умот1ари исталган пайтда фойдаланувчига этказилиши ёки ўрганилиши зарур бўлиб қолади. Бу бир томондан тезкорликни таъмин1аса, иккинчи томондан таҳлил ишларини осонлаштиради.

Информацион технологияларга асосланган бошқарув тизимини янада ривожлантириш ишларида мутахассислар роли ҳам жуда каттадир. Шунинг учун корхоналарда автоматлаштирилган бошқарув тизимини ташкил қила оладиган, уни самарали ишлашина таъмин1айдиган, и1ғор янгиликларни Жöрий этадиган мутахассисларни тайёрлаш вазифаларини ҳам ҳар доим бажарилиши лозим.

Ҳозирги пайтда, айниқса келажакда, таҳлилни компьютерларсиз тассавур қилиш мумкин эмас. Шу туфайли иқтисодий таҳлил мазкур белги бўйича ҳам таснифланади ва улар уч гуруҳга бўлинади: одатдагидек, компьютерлаштирилмаган таҳлил, қисман компьютер- лаштирилган таҳлил ва тў1иқ компьютерлаштирилган таҳлил.

Одатдагидек, компьютерлаштирилмаган таҳлилга ҳозирги анъанавий таҳлилни мисол қилиш мумкин. Бу таҳлил бухгалтерия, статистик, тезкор ҳисоб ва ҳисоботлар маъ1умот1арига асосан, анъанавий ҳисоблаш машиналари орқали амалга оширилади.

Қисман компьютерлаштирилган таҳлилга ярим компьютерлаш- тирилган ёки айрим қисмлари компьютерларда, қолган қисмлари одатдагидек ҳисоб-китобларда амалга ошириладиган таҳлил киради. Масалан, хўжа1ик фаолиятининг айрим қисмлари ҳисоби компьютер-

ларда амалга ошириладиган бўлса, шу соҳа таҳлили ҳам компьютерлар ёрдамида амалга оширилади. Ҳозирги пайтларда кўпгина фıрмаларнинг иш ҳақини ҳисоблаш компьютерлаштирилган. Қолган қисми эса одатдагидек анъанавий тарзда амалга оширилади.
Ва ниҳоят охирги босқичдагидек, компьютерлаштирилмаган таҳлилга ҳозирги анъанавий таҳлилни мîсол қилиш мумкин. Бу таҳлил бухгалтерия, статистик, тезкор ҳисоб ва ҳисоботлар маъ1умот1арига асосан, анъанавий ҳисоблаш машиналари орқали амалга оширилади.

Тўлиқ компьютерлаш- тирилган ҳолатда

Қисман компьютерИаш- тиритган ҳолатда

Одатдагидек, компьютерлаштирил маган ҳолатда
Ушбу гуруҳ таҳлили қуйидаги чизмада ўз аксини топган.

Бу одатдагидек	Таҳлилнинг бир қи сıРİ
маълумоıлар асосида	компьютерда, бир
ҳисоблаш «ıашиналари	қ/с и с ътда аматак
орқали қўлда