Ўзбeкистон рeспубликаси

Иқтисодий таҳлил ҳам аниқ фан сифатида қуйидагилар ҳақида махсус билим беради:

• 
  Иқтисодий жараён, ҳодиса ва воқеалами ривожланишини, ўзгаришини объектив (ташқи) ва субъектив (ички) таъсир этувчи омиллар билан умумий боғ1иқ ҳолда ўрганиш;
  
• 
  Ўрганилаётган фирма, ташкилот, муассаса ва уюшмаларнинг фаолиятини тў1иқ ва кенг ўрганган ҳолда аниқ ва холисона баҳо бериш;
  
• 
  Ижобий ва салбий таъсир этган омилларни аниқлаш, рақамларда кўрсатиш ва ҳисоблаш;
  
• 
  Бор бў1ган имкониятлар, самарадорликни оширишҳи йў1- йўриқларини кўрсата олиш;
  
• 
  И1ғор ғоя ва тажрибалами . ўргани1аётган жараёнга қў11аш йўна1иш1арини белгилаш.
  

Молиявий ва бошқарув таҳлилида ўргани1аётган ҳодиса ёки жараён майдадан-йирикка, оддийдан мураккабга ёки аксинча ўргани1ади, ҳамда умумий бирлиги ва бир-бири билан узвий боғ1а- ниши эътиборга олинади. Демак, хўжа1ик фаолиятини таҳлили фирмалар- нинг иқтисодий фаолиятини объектив ва субъектив омилларни эътиборга олиб ўрганади.
Турли мулкчилик тизимига асосланган иқтисод бозор механиз- мининг муҳим шартларидан бири ҳисобланади. Унинг субъектлари
ҳт›ълган корхона ва ташкилотлар, алоҳида тадбиркорлик фаолияти билан шуғул1анувчи субъектлар мулкнинг эгаси ва тасамıф этувчиси ситöтида уни тўғри бошқаришдан манфаатдордирлар, бу эса, албатта,
.содир бў1аётган хўжалик жараёнлами ва ҳодисаларини даврий кузатишни, фаолият натижавийлигини батафсил ўрганишни иқтисодий тттҳлил қилишни талаб этади. Шу жиҳатдан корхона (фирма) фаолиятини бошқаришнинг муҳим воситаси ва қуроли бўлган иқтисодий таҳлил ўта аҳамиятли ҳисобланади.

5. Иқтисодий таҳлилнинг асосий тамойиллари (принциплари)

Маъ1умки, аналитик тадқиқот1ар,унинг натижалари ва улардан ислилäли чиқаришни бошқаришда фойдаланиш маъ1уаи талабларга житВОб бериши керак. Бу талаблар аналитик тадқиқотларни ўтказишга тиъз таъсирини кўрсатади албатта. Иқтисодий таҳлилни ташкил қилиш, т›ътказиш ва унинг натижаларини амалда фойдаланишда уларга қатъий риоя қилиниши шарт.

Хўжалик юритувчи субъектларнинг фаолиятини таҳлил қилиш

натижасига асосланиб илмий асосланган қарорлар қабул қилинади ва у туфайли бошқарув системаси бошқариладиган объектнинг фаолиятини заруриятга қараб ўзгартиради. Қабул қилинган қарор бошқарув жараёнининг асосидир. Янги хўжалик йили учун ишлаб чиқилган режа бу корхонани келажакда ривожланишини таъмин1айдиган қарордир. Корхоналаминг хўжалик фаолиятини таҳлил қилиш жараёнида корхонада қабул қилинган бимес режаларнинг асосланганлиги тcкширилади, режада кўзда тутилмаган имкониятлар аниқланади. Молиявий ва бошқарув таҳлили режалаштириш даражасини талаб даражасига кўтаради, уни яна ҳам илмий асосланганлик даражасини таъмин1айди. Шунинг учун ҳанн режалаштириш билан таҳлил

‹иъртасидаги боғ1иқ1ик аниқ кўриниб туради. Бизнес режа тузиш корхона фаолиятининг таҳлили билан бошланади ва якунланади. ҳизнес режанинг аниқ ва пухта ишлаб чиқилиши корхоналаминг иқтисодий ривожланишига замин яратиб беради.

Табиат ва жамиятдаги воқеликни ўрганувчи ва уларнинг тадқиқ. қилиш объекти деб қаровчи алоҳида фаннинг ўзи амал

қиладиган тамойиллари мавжуд бўлади. Тамойиллар ўрганиладиган объектни бир бутунлиги, реаллиги ва воқелигини тавсифлайди.

Шу жиҳатдан таҳлилнинг ҳам иқтисодий ҳодиса ва жараёнлами ўрганишда ўзи амал қиладиган тамойиллари бор. Мазкур тамойиллар таҳлил фани объектлами объективлигини, мантиқлилигини, шакл- мазмунини, миқдор-сифатини ва шу каби жиҳатларни тавсиллаб реал воқеликни ягона тушунчасини ҳосил қилади.

Бу тамойилларнинг Калқаро ва миллий ҳисоб андозалари асосида қуйидаги шаклларини айтиб ўтиш мумкин (1.2-жадвал).

1.2-жадвал

Иқтисодий таҳлил фанининг тамойиллари

Тамойиллар	Мазмуни
1	2
Тизилмалилик	Таҳлил этилаётган объект алоҳида бир бутун тизилма ёки тизилманинг элементи деб қаралади.
Ишонcблилик	Олинган маълумотларда хато йўқлиги ва ҳаққоний эканлиги, реаллиги
Таққосланув- чанлик	Кўрсаткичлар .таққосланувчанлиги, уларнинг бир асосли тарзда турли давалар ва бошқа корхоналар фаолияти тўғрисидаги худди шундай маъ1умотлар билан қиёсий ўрганиш
Бетарафлилик	Ахборот фойдаланувчиларнинг бир гуруҳининг зарари ҳисобига бошқа гуруҳлар манфаатларининг қондиришнинг ўринсизлиги
Даврийлик	Олинган маълумотларнинг даврий оралиғи, хўжалик фаолияти тўғрисидаги маълумотлар билан вақти билан таъмин1аб туриш
Пулли баҳолаш	Барча активлар, капитал ва мажбуриятларниннг сўмда ифода этилиши
Ҳисобга олиш	Даромад ва ҳаражатларнинг юзага чиқиш вақти, ўрни ва марказлари бўйича ҳисобга олиниши