Ўзбeкистон рeспубликаси

АБ + ММ
Бу ерда: Р — рентабеллíк;
*100%

Ф - асосий фаолиятдан олинган фойда; АВ — ишлаб чиқариш асосий воситалари; ММ - моддий айланма маб1ағ1ар.
Таъкидлаб ўтиш керакки, корхона фаолиятини комплекс баҳолаш мураккаб вазифа бўлгани учун мазкур мақсадда кўп1аб кўрсаткич1ардан фойдаланиш ҳамда улар асосида ягона хулосага келиш таҳлил натижасини янада объективлигини таъминлайди.

2. 
   Маҳсулот ишлаб чиқариш ва сотишнинг муҳим
   

кўрсаткичлари таҳлили

Маҳсулот ишлаб чиқариш ва сотиш таҳлилида бир қатот кўрсаткич1ардан фойдаланилади.

Улами иқтисодий мазмуни бўйича қуйидаги турларини ажраńш мумкин.

• 
  ялпи маҳсулот;
  
• 
  соф маҳсулот;
  

• меъёрий соф маҳсулот;

• 
  шартли соф маҳсулот;
  

• тайёр маҳсулот;

• 
  товар маҳсулоти;
  

• сотилган маҳсулот;

• 
  критик ҳажмдаги маҳсулот.
  

Ялпи маҳсулот ҳисобот даврида жами ишлаб чиқарилган маҳсулот ҳажмини ифодалайди. У тайёр маҳсулот (бажарилган иш, кўрсатилган хизмат) ва тугалланмаган ишлаб чиқариш қийматидан иборат. Ялпи маҳсулот асосида микро даражада, яъни корхона бўйича иқтисодий ривожланиш даражасига баҳо берилади. Мазкур кўрсаткичдан фойдаланиб моддий, меҳнат ва молиявий тесурсламинг самарадорлик даражалари ўргани1ади.

Янгидан яратилган қиймат корхона даражасида соф маҳсулот деб юритилади. Соф маҳсулот меҳнат ҳақи ҳамда фойда қийматидан иборат бў1ади. Ялпи маҳсулотдан эскириш ҳамда моддий харажат сарфлари айириб ташланса корхонада янгитдан яратилган қиймат — соф маҳсулот ҳисоблаб топилади. Ушбу кўрсаткич асосида маҳсулот ишлаб чиқаришнинг самарадорлигини тавсифловчи ресурслар самара- дорлиги кўрсаткич1арини аниқлашда, асосий воситалар қайтимини баҳолашда корхона фаолият натижавийлиги кўрсаткичларига баҳо беришда фойдаланилади.

Соф маҳсулотнинг қиймат ифодаси янгидан яратилган қийматга тенг деб олинади.

Меъёрий соф маҳсулот янгидан яратилган қийматнинг ўзидан иборат. Фақат бунда ўзгарувчи (меҳнат ҳақи) қиймат ҳам фойда суммаси ҳам меъёрлар чегарасида олинади. Демак, меъёрий иш ҳақи ва меъёрлаштири1ган фойда суммаси меъёрий соф маҳсулотни ифодалайди. Бу кўрсаткичдан фойдаланиб меҳнат унумдорлиги, ресурслар самараси ва бошқа самарадорлик кўрсаткичлари ҳисобланади.

Шартли соф маҳсулот қиймати соф маҳсулот қийматига яқин бў1ади. Фақат шартли соф маҳсулот янгидан яратилган қиймат (меҳнат ҳақи ва фойда) ва амортизация харажатлари (асосий воситалар ва номоддий активлар бўйича) иборат бўлади. Ушбу корсаткич корхонага зарур бў1ган пул оқимларини башоратлаш ҳамда белгилашда муҳим аҳамиятга эга.