‘zbekiston respublikasj o liy va ‘rta maxsus ta’lim V a zir lig I

S h e ’r y o ‘lin o ‘rgatgan quyoshim, oyim,
Kunduzim, yulduzim, ilhomim, so'zim,
Shu Vatan, shu xalqim, shu o'g'ii-qizim,
She 'rimning asosiy mavzui sizjar.
Asarim ovozi “ parvozi sizlar,
0 ‘zjngiz ilhomim oltin o'zagi,
0 ‘zingiz sh e’rimning husn-bezagi,
Chunki siz men uchun, M en-chi siz uchun...
H aqiqatdan ham shoir sh e’rlarining mavzui bepoyon Vatan, uning 
m ehnatsevar xalqi, shirin «o‘g‘il-qizlari»dir asarlarining ovozi ham , «parvozi» 
h a m , «ilhomi*ning «oltin o ‘zagi», she’rining «husn-bezagi» ham shulardir.
S hoir o ‘z asarlarida bolalam ing yurak tuyg‘u larini, orzu va intilishlarini, 
o ‘qish d ag i yutuqlarini aks ettirish bilan birga, ulardagi kam chiliklam i 
qoralaydi, uni yo‘qotish yo‘llarini izlaydi, topadi, o ‘z o'quvchisiga talabchan 
o ‘rto q , q attiq q o ‘1 ustoz sifatida y o ‘1 k o krsatadi.
S h o irn i b o lalam in g h a m m a to m o n i qiziqtirad i. U bo larga nim a 
x u n ig u n im a chiroylik, n im a y ax sh i-y u nim a yom on , ju d a go ‘zal nim a- 
yu j u d a qiziq nim a ekanligi h aq id a yozadi. U o ‘z sh e’rlari b ilan bolalarda 
e s te tik d id n i o ‘stirishga, g o ‘z a llik h aqida tassavur hosil qilishga harakat 
qiladi.
T o ‘qson yillik um rini bolalarga sh e ’r, qo‘shiq, doston, doston— ertak 
yaratishga qaratgan Quddus M uham m adiy 1907 yilda T oshkent shahrida 
m e h n a tk a s h deh q o n oilasida d u n y o g a keldi. Bo‘lajak sh o im in g otasi 
M u h am m ad Alibek A bdurahm onbekov ancha savodli kishi edi. Shu sababli 
u dastlabki m a ’lum otni otasidan oldi.
1925 yilda otasi vafot etgach, Q uddus Muhammadiy aw al amakisinikida, 
so ‘ngra esa m aktab-intem atda tart)iya oladi. Intem atda Q. M uhammadiyning 
birinchi she’ri «Chuvalachi* maydonga keladi va bu yerda chiqadigan «Quyosh» 
n o m li devoriy gazetada bosilib chiqadi.
S h u ilk mashqlaridayoq b o ‘lajak shoim ing nafosat olam ini kuzatish va 
b ad iiy idrok etish talanti h am da um um lashtirish m ahorati yaqqol ko‘rinadi.
U yetti yillik m aktabni muvaffaqiyatli tam om lab, T oshkent qishloq 
x o ‘ja lik texnikum iga o ‘qishga kiradi. Bu yerda u bolalar uch un she’rlar yoza 
b oshlaydi. U ning «Tong o ‘yini», «Paranji», «Ahmad va asalari», «Seleksiya 
stansiyasi» nom li she’rlari vaqtli m atbuotda bosilib chiqadi.
1931 yildan Q. Muhammadiy maktabdabotanika o‘qituvehisi bo‘lib ishlaydi,
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

shu bilan biiga 0 ‘rta Osiyo davlat univetsitetining biologiya fakultetida o'qiy boshladi.
B olalar uyidagi va universitetdagi h ay o t, m eh rib o n m u rab b iy va 
muallimlaming g‘amxo‘riiklari Q. M uham m adiy qalbida bir um r o ‘ch m as iz 
qoldiradi. Bu yerdagi o ‘zaro do‘stlik boMajak shoir qalbini tordek ko‘tarib yuboradi.
Quddus M uham m adiy Oybek, H. Olim jon, G ‘. G 'ulom lam i o ‘zi u ch u n
ustoz deb bilgan, ulardan o ‘rgangan, u lar bilan doim o ijodiy m u lo q o td a 
bo'lgan. Ilk sh e’rlaridan biri «Tong o'yini* orqali ulkan adib O ybek bilan
tanishadi. Oybek bu iste’dodli bolalar shoirini ham isha q o ‘lIab -q u w atlab , 
ijodiga g‘am xo‘r!ik qilib kelgan.
Bir kuni Yozuvchilar uyushmasida mushoira bo‘ladi. Mushoiraga raislik 
qilayotgan Hamid Olimjon she’r o ‘qish navbatini Q. M uham m adiygaberadi. Q. 
Muhammadiy zavq bilan «Sa’va sayrarkan* she’rini o‘qiydi. Q. Muhammadiyning 
ijodiy qobiliyatini pavqagan H. Olimjon she’r tugashi bilan uni yoniga chaqirtiradi. 
Qachondan beri she’r yozishini, qayerda ishlashini surishtirib, she’r m a’qul 
tushganini aytadi. So‘ng bolalar uchun she’rlaming kamligi haqida to ‘xtalib, 
mana shunday ajoyib she’dami ko‘proq yozishni ta’kidlaydi.
Q. M uham m adiy ijodiga xos b o 'lg a n m uhim xususiyatlardan biri 
hoziijavoblikdir. S hoir asarlarida ona-V atanga m uhabbat, a ’io o ‘qish, xulq- 
odobda boshqalarga nam una bo‘lishga da’vat etish, fan va texnikani o 'rg anish 
m uam m olari asosiy mavzulardan hisoblanadi.
Ikkinchi ja h o n urushi davrida Q uddus M uham m adiy Islom shoirga 
adabiy kotiblik qiladi. Bu yerda u xalq og‘zaki ijodi namunalari bilan yaqindan 
tanishadi. Islom shoirdan ko'p narsalam i o ‘rganadi.
S hoim ing birinchi she’rlar to ‘plam i 1946 yilda « 0 ‘quvchiga estalik* 
nom i bilan bosilib chiqadi. S hundan keyin uning 60 d an ziyodroq turli 
nom va tillardagi kitoblari bosilib chiqdi.
Quddus Muhammadiy doimo zarur mavzularda asarlar yaratib keldi. H ar 
bir she’mi kundalik hayotimizdan olib yozdi. Yozganda ham qiziq yozdi, qizg‘in 
yozdi, soz yozdi. Boialami o‘qishga, h u n ar o ‘rganishga, odobli b o iish g a , 
mehnatga chaqirdi, qiziqtirdi, yordam berdi. Buni shoiming « 0 ‘quvchiga estalik» 
she’rida ko‘rish mumkin. Asarda maktab o ‘quvchisining m a’naviy qiyofasi va 
vazifalariga mufassal to‘xtalib, o ‘qish, bilim o ‘rganish zaruiligini ta’kidlaydi: