Ўзбекистон ўз истицлол ва тарацциёт йўлимиз — бу гул билан цопланган йўл эмас, бу тоталитаризм меросидан халос бўлиш ва покланиш, мафкура вийлик иллати етказган зиён-зацматларни бар тараф этишнинг цийин, узоц давом этадиган йўлидир
Download 6.51 Mb. Pdf ko'rish
|
O\'zbekiston yo\'li 431-23
|
шт
И8 ИСЛОҲОТЛАРНИНГ АСОСИЙ КОНЦЕПЦИЯЛАРИ лараро можаролар содир бўлаётган, инсон ҳуқуқаари поймсш этилаётган, жиноятчшшк авж олган эди. Лекин уларнинг тепасига келган раҳбарлар «ғарбчи» эди. Шу сабабдан бу мамлакатлар автоматик тарзда демократик ҳисоблана бошлади. Россия сиймосида «кагга оға»сини кўришни даюм эттираётган баъзи ёш давлатлар ҳам, табиийки, демоьфа- тия тарафдорлари қаторидан жой ололмади. «Катга оға» изламасдан мустақил сиёсат юритишга ҳаракат қилаёттан Ўзбекистон сингари давлатлар эса де- мократия ва инсон ҳуқуқларини чеклашда очиқчасига айблана бошланди. Улар ҳар икки томон - Россия ва Ғарб матбуоти танқиди остида қолди. Ғарб матбуотини, хориж- даги расмий ва норасмий доираларни «керакли ахборот» билан асосан мамлакат ичкарисидаги ҳокимиятни ҳар қандай йўл билан қўлга киритишга интилаётган ғаразли кучлар таъминлаган эди. Демократия ва инсон ҳуқуқларини чеклашда айблаш орқали улар аслида республика раҳбариягига босим ўтка- зишга, иложи топилса, мамлакатимизнинг ички ицрьари- ға аралашишга, бизга нима қилиш, қандай сиёсат олиб бориш тўғрисида йўл-йўриқ ва кўрсатма беришга ҳаракат қ^глар эдилар. Собиқ совет республикаларида ижтимоий- сиёсий барқарорликни издан чиқаришдан манфаатдор дои- ралар ҳам йўқ эмасди. Уларнинг баъзилари шу баҳонада СССРни тиклашдан умидвор бўлса, бошқалари қўшин киритишдан, яна бирлари қурол-яроғ сотиб қолишдан манфаатдор эди. Турли кучларнинғ, турли доираларнинг, шу жумладан, бир-бирига зид, қарама-қарши доиралар- нинг мамлакат ичкарисида ҳам, ташқарисида ҳам айрим манфаатлари «ўзаро мос келиб қолди». Улар ҳаммаси жўр бўлиб Ўзбекистоцца инсон ҳуқуқяари бузилаётгани, де- мократияга амал кзглинмаетгани тўғрисида сайрай бош- лади, 1992 йил 2 -3 июль кунлари Олий Кенгаш сессия- сида Ислом Каримов бу масалага муносабат билдириб, собиқ СССР республикаларида содир бўлган воқеалар ай- рим «бизнинг «доҳий»ларимизга, «шоввоз»ларимизга жуда сққанини, ўша ерга (Тожикистонга — А . Э .) одам юбориб, Уларнинг тажрибасини ўрганиб, ҳатто ўзбек халқи номи- 119 Ш 1 ЎЗБЕКИСТОН ЙЎЛИ дан. Ўзбекнстон номидан чиқиб интервьюлар бериб, улар- ни қўллаб-қувватлаб айтадиган гапларини биз қеч қачон қабул қила олмаймиз»1, - деган эди. Ўзбекистовда олиб борилаётган сиёсатга, республика раҳбариятига барча йўналишларда, ҳатто мамлакат ичка- рисвдаги баъзи кишилар гомонидан таъна тошлари отил- ганди. Яна ўша сессиядаги маърузадан бир иқгибос кел- тирамиз: «Бугун СССР йўқ. Унинг ўрнига вдвқирон мил- лий давлатлар дунега келди. Афсуски, ўша пайтда тузил- ган дастурни икки қўллаб тасдиқдаган айрим биродарла- римиз, бугун Каримовнинг аниқ дастури Йўқ, деб жар солишдан уялишмаяпти»2. Бугуи - ўша ўта мураккаб, мамлакат тақдири ҳал бўла- ётган даврдан 20 йвд берида туриб, мулоҳаза юритиш осон. Элу юрг ҳаёти, келажаги учун жавобгар бўлгаН раҳбар қан- фитналарга учмасдан, ўз эътиқодида собит турганини та- саввур қилиш қийин. Мана, биз истиқлолга эришган йили туғилган болалар бугун 20 ёшга тўлмокда. Агар 12-14 яшар ўсмир болалар (ҳатто 15—18 яшар ёшлар ҳам) ота-онаси қарамоғида яшаб, ҳаёт ташвишлари, айниқса, сиёсат би- лан унчалик қизиқмаслигини, қийинчиликдар тўғрисвда ўйламаслигини ҳисобга олсак, бугун ҳатго 40 ёшга яқин- лашиб қолганларнинг кўттчилиги ўша даврнинг мураккаб- лигини, Ўзбекистон раҳбарининг сиёсий қагьияти ва маъ- навий жасоратини яхши тасаввур қшза олмзйди. Ўша йиллари чет эллик журналистлар ҳам Ислом Ка- римовга қайта-қайта демократия, мухолифат ҳақида са- воллар берар, ҳатто бир матбуот конференцияси давомида бундай саволлар 2 -3 марта такрорланарди. Аслвда, бошқа- лардан буюртма олган айрим журналистлар интервью бе- рувчининг асабига тегиб, уни мувозанатдай чиқаришга уринишарди. Зора, жаҳд устида бирорта сиёсий номақбул гапни айтиб қўйса, деган умидда баъзи бирлари савол- ларни иғвогарона тарэда берарди. 1 Ислом Каримов. Ўзбекистон: миллий истиқдол, иқгисод, сиёсат, мафкура. Асарлар, 1-жилд, Т., «Ўзбекистон», 1996 й., 1Я-б. 1 Уша асар, 19-6, шт i2o ИСЛОҲОТЛАРНИНГ АСОСИЙ КОНЦЕПЦИЯЛАРИ Уларнинг бундай саволларини таҳлил қилиш нияти- миз йўқ. Бизни кўпроқ Ислом Каримовнинг мухолифат тушунчаси ҳақидаги фикрлари қизиқгиради. «Комсомоль- ская правда* газетаси мухбирига берган интервьюсида «Бир гур>ч кишилар ҳамма нарсани инкор этиб, ўз сиёсатини ҳокимият қилаётган ҳамма ишларга салбий назар билан қараш асосига қураётган экан, уни қандай қилиб жиддий муходифат деб бўлади»1, - деган эди Президент. Ўша ин- тервьюда Юртбошимиз мухбирга қарата, сиз мухолифат деб атаётган гуруҳнинг бирор дастури борми, деб мурожа- ат қ 1 -шади. Мухолифат масаласига бундай ёндашув ке- йинчалик янада чуқурлаштирилди, ҳар томошгама асослан- ди. Ҳар бир партия, шу жумладан, мухолиф партия бўлиб рўйхатдан ўтишни, сайловларда қатнашишни истаган партиянинг одамлар орасида ижтимоий таянчи бўлиши лозим, яъни партияларнинг маълум миқдордаги аъзоси бўлиши (рўйхатдан ўтиш учун) ва уни маълум мйкдорда- ги аҳоли қўллаб-қувватлаши (сайловда қатнашиш учун) лозим. (Ушбу талаблар Ғарб мамлакатларида ҳам кенг тар- қалган бўлиб, халқаро ҳуқуқца мустаҳкамлаб қўйилган.) Уларнинг миқцорини тегишли қонунлар белгилайди. Яна бир талаб - партияларнинг молиявий манбалари аниқ ва қонунга хилоф бўлмаслиги керак. Демократлаштириш ва фуқаролик жамиятини ривож- лантириш билан бевосита боғлиқ масалалардан бири - эркин ва мустақил оммавий ахборот воситаларини ривож- лантиришдир. Ўтиш даврининг дастлабки босқичидан бошлаб республикамизда кўплаб янги газета ва журнал- лар, нодавлат теле- ва радиостудиялар, компаниялар пай- до бўлди. Оммавий ахборот воситаларини қўллаб-қувват- ловчи жамғарма, турли даражадаги рағбатлантирувчи тан- ловлар, мукофотлар таъсис этилди. Электрон оммавий ахборот воситалари миллий ассоциацияси ташкил этил- Ди. Журналистларнинг ўқувлари, семинарлари йўлға Қўйилди. Таъкидлаш жоизки, бу тадбирларнинг бошида давлат эмас, журналистларнинг ўзлари тузган жамоат таш- Ўша асар, 144-6, 121 1111 ЎЭБЕКИСТОН ЙЎЛИ килотлари турибди. Давлат эса мустақил оммавий ахборот воситаларини ривожлантиришни, сўз эркинлиги, журна- листларнинг ҳақ-ҳуқуқларини таъминлади ва бошқа ма- салаларнинг қонунчилик асослари ва ҳуқуқий кафолатла- рини яратди. Ўтиш даврининг дастлабки босқичидаёқ цензура бекор қилинди. Ўзбекистонда демократик ислоҳотларни ўтказишга шошма-шошарлик билан эмас, пухта ўйланган ҳодда ёнда- шилди. Масалага чуқур ва ҳар томонлама комгттекс ёнда- шиш Ислом Каримов иш услубининг бош мезонидир, Мазкур масалада ҳам Юртбошимиз ўз услубига содиқ қолди. Бу борада баъзи мулоҳазаларни айтиб ўтмоқчимиз. Маълумки, собиқ мустабил тузум иисонга бошқарув- Download 6.51 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|