Ўзбекистонда давлат мустақиллигининг қўлга киритилиши. Ҳуқуқий демократик давлат ва фуқаролик жамият асосларининг барпо этилиши

Ўзбекистон ССР Олий Совети Президиуми 1989 йил 12 сентябрда "пахтачиликдаги қўшиб ёзишга йўл қўйгани учун жиноий жавобгарликка тортилган кишиларни авф этиш мақсадида хўжжатлар тайёрлайдиган" комиссия ташкил этди.

• Ушбу комиссия тайёрлаган ҳужжатларга таяниб, Ўзбекистон ССР Олий Совети Президиуми жиноий жавобгарликка тортилган 43 кишини гуноҳидан ўтишни Ўзбекистон ССР Олий Советидан сўради. Унда кўплаб шахсларга белгиланган жазо муддатларини енгиллаштириш чоралари сўралган эди. Маълум бўлишича, шу вақт оралиғида "пахта иши"да судланганлар сони 4018 кишини ташкил этган бўлса, республикада бошланган ижобий ўзгаришлардан сўнг реабилитация қилинганлар сони 2940 кишини, қайта терговга юборилганлар 63 кишини, асоссиз судланганлар 1016 кишини ташкил этди.

1989 йил сентябрда КПСС МҚнинг навбатдаги пленумида ҳам И.А.Каримов Ўзбекистонинг янги раҳбари сифатида республикадаги ижтимоий-иқтисодий аҳвол танг вазиятга тушиб қолганлигини алоҳида таъкидлаб ўтади.

• Бироқ, марказ республикалар миллий манфаатларини ўйлашдан йироқ эди. Республикада содир бўлаётган ижтимоий-иқтисодий жараёнлар авваллари марказни қанчалик эътиборидан четда қолган бўлса эндиликда ҳам уни мамлакатда иқтисодий инқирозлар кучайиб турган вақтда бу ҳол умуман қизиқтирмас эди. Мана шу вақтда республика раҳбарининг ҳақиқий миллий раҳбар сифатидаги ўрни яққол намоён бўлган эди.

Ўзбек халқи қарийиб 3000 йиллик тарихимизда қисқа вақтгина мустақил яшаган холос.

• Айниқса, кейинги оқ ва қизил салтанатнинг 130 йил давом этган ҳукмронлиги ўз тарихий давлатчилигига эга бўлган Туркистонни мустамлака ва қарамга айлантирганди.
• Бу зулматга қарши кураш гоҳ пинҳона, гоҳ ошкора бўлсин халқимиз азал-азалдан ўз фикри-зикри билан мустақил, озод, эркин яшаш учун тинимсиз интилди

ЎзКП Марказий Комитетининг 1989-йил 25-ноябрдаги XVIII пленумида

• Ўзбекистон ҳукумати аввало республика ва ўзбеклар бошига ёғилаётган маломат тошларига чек қўйиш, "Пахта иши", "Ўзбеклар иши” деган уйдирмаларни бас қилиш, Москва матбуотида ўзбекларнинг миллий нафсониятига тегадиган чиқишлари тўхтатиш зарурлиги уқтирилди.
• 1990 йилнинг июн ойига келиб, комиссия энг муҳим бир хулосага келди. 1990 йил 13 июн куни Москва шаҳрига СССР Бош прокурори, СССР Олий судининг раиси ва СССР Адлия вазири номига ёзилган хатда комиссия хулосалари батафсил кўрсатилди.