Ózbekstan respublikasí joqarí HÁm orta

 Temperatura. Temperatura deneniń qıziǵanliq dárejesin kórsetetuǵin shama bolıp 
tabıladı, basqasha etip aytqanda gaz molekulalardıń ortasha kinetik energiyasına
proporsional bolǵan shama bolıp tabıladı. 
Temperatura 2 qıylı boladi: 
1. Uliwma temperatura -T, 
0 
K ( Kelvin shkalası ) 
2. Emperik temperatura -t, 
0
S ( Celsiy shkalası ) 
Temperaturanıń muǵdar sanın temperatura shkalaları kórsetip beredi. Temperatura
shkalaları Celsiy (
0
S) yamasa graduslı - Kelvin, Fareńeyt hám Reomeyur 
shkalalarına bólinedi. Celsiy shkalasında tiykarǵı reper noqatları etip, muzdiń eriw 
temperaturası 0
0
S hám suwdiń qaynaw temperaturası 100
0
S qabıl etilgen. Bul 
noqatlar daǵı termometr kórsetkishiniń ayırmashılıǵın 100 ge bólińendegi bir bólagi 
Celsiy gradusı (
0
S) dep qabıl etiledi. 
Ańliya hám AQSH de qollanilatuǵin Fareńeyt shkalasında muzdiń eriw
temperaturası 32
0
F hám qaynaw temperaturası 212
0
F dep qabıl etilgen, sonday eken 
)
32
(
9
5
0
0
−
=
F
t
C
t
)
32
(
5
9
0
0
+
=
C
t
F
t
SI sistemasında tolıq temperatura Kelvin shkalasında ólshenedi. Ámelde bolsa hár 
bir ásbap Celsiy gradusında ólshep beredi. Sol sebepli olardıń arasındaǵı
baylanisti tómendegishe jazamız : 
15
,
273
0
0
+
= C
t
K
T

---

12 
Salıstırma kólem. Deneniń massa birligine teń bolǵan kólemge salıstırma
kólem dep ataladı : 
m
V
v =
,
kg
m
3
, 
(1. 4) 
tıǵızlıq ρ - salıstırma kólemge teris bolǵan shama bolıp tabıladı. 
,
1
v
m
v
=
=

3
m
kg
(1. 5) 
Túrli temperatura shkalaları arasındaǵı koefficient 
1,2-keste 
Shkalalar 
ati 
Selsiy shkalasi, 
t,
0
S 
Renkin 
shkalasi 
T, 
0
Ra 
Farańeyt 
shkalasi 
t, 
0
F
Reomyur shkalasi 
t, 
0
R
Selsiy 
shkalasi 
0
S 
- 
5/9T
0
Ra-
273,15 
𝑡, °𝐹 − 32
1,8
1,25t
0
R 
Renkin 
shkalasi 
0
Ra 
1,8(t
0
C+273,15)
- 
t
0
F+459,7 1,8(1,25tR+273,15)
Farańеyt 
shkalasi, 
F
1,8tC+32 
tRa-459,67 
- 
9/4tR
Rеomеr 
shkalasi, 
R 
0,8tC 
0,8(5/9TRa 
-273,15)
4/9(tF-
32)
-