Ózbekstan respublikasí joqarí HÁm orta

Termodinamikanıń I nızamı:  
Termodinamikanıń I nızamı energiyanıń saqlanıw hám aylanıw nızamınıń
qollanıwı bolıp tabıladı. 
Tariyp: Sistemaǵa berilgen ıssılıq muǵdarı sistemanıń ishki energiyasın
ózgertiriwge hám jumıs orınlawǵa sarplanadı. 
Q =∆U+L  [
𝐽] 
1 kg dene ushın termodinamikanıń I nızamı : 
q=∆u+ ℓ
[
𝐽
𝑘𝑔
] 
∆u - ishki energiyanıń ózgeriwi 
ℓ - orınlanǵan jumıs. 
Termodinamikanıń I nızamınıń analitik ańlatpası : 
 dq=du+dℓ (2. 6 ) 
Jumıstı ańlatpası tómendegishe: 
dℓ =pdv (2. 7) 
I nızamdı ishki energiya járdeminde jazılıwı : 
dq=du+pdv  (2. 8) 
I nızamdı entalpiya járdeminde jazılıwın keltirip shıǵaramız : 
 pdv=d (p·v)-vdp (2. 10 ) 
 dq=du+d (p·v)-vdp=d (u+pv)-vdp (2. 11) 
u+pv=h dep belgileymiz. 
Entalpiya járdeminde jazılıwın
dq=dh-vdp (2. 12) 
Íssılıq muǵdarı termodinamik process xarakterine baylanisli, I nızamnıń analitik
ańlatpasın ıssılıq siyimi járdeminde jazılıwı tómendegi kóriniske iye: 
dq= cvdt+pdv du=cvdT (2. 13) 
dq=cpdT-vdp dh=cpdT (2. 14) 

---

17 
 
 Entropiya
Entropiya da jaǵday parametrlerinen bolip, S hárıbi menen belgilenedi hám
ózgeriw mánisin ańlatadı. Sistemaǵa ıssılıq berilgende onıń jaǵdayı ózgeredi. 
Elementar bólekte berilgen ıssılıq dq hám temperaturası T ga teń. 
ds
T
dq =
(2. 15) 
Entropiya - sistema jaǵdayinıń sonday funksiyasi, bul funksiyanıń 
qaytiwshań processindegi sheksiz kishi ózgeriwi usı sistemaǵa kiritilgen sheksiz 
kishi ıssılıq muǵdarınıń sol ıssılıq kiritilgen jaǵdaydaǵı temperatura qatnasına teń. 






=
C
kg
kJ
S
0
(2. 16 ) 
dq=T·ds 
2. 4-súwret 
Eger: 1) ds>0, S
2
>
S
1
entropiya artadı
dq>0, ıssılıq artadı. 
2) ds<0 S
2
1
entropiya azayadı
dq<0 ıssılıq ajraladi`. 
3) ds=0, S2=S1 dq=0 adiabatik process. 
Entropiya haqqında túsinikke iye bolǵanimizdan keyin biz hár qanday júz
berip atirǵan processler ushın ıssılıq diagramması T-s diagrammanı sızıp, ol
processda temperatura hám entropiyanı ózgeriwine anıqlama beriwimiz múmkin. 
T-s diagramması processtiń ıssılıǵın anıqlap beretuǵın diagramma bolip esaplanadı 

---

18