Ӛзбекстан республикасы жоқары ҩӘм орта арнаўлы билимлендириў министрлиги әжинияз атындағы нӛкис

Ádebiyatlar 
1. Ernazarova M., Bobomurodova A., «Boshlang‘ich sinf ona tili darslarini tashkil etish 
metodlari va dars shakllari», Navoiy-2007 
2. Qadirbergenova A.A., ―Qaraqalpaqstanda jańa modernizaciya etilgen baslawısh tálim 
standartı hám baǵdarlamaların qollanıw‖ temasındaǵı magistrlik dissertaciya jumısı, Nókis-
2017 
 
BASLAWISH KLASSLARDA ALDIŃǴI XALIQARALIQ TÁJRIYBELERDEN 
PAYDALANIW
D. B. Mırzabaeva–NMPI,
Tálim hám tárbiya teoriyası hám metodikası
(baslawısh tálim) qánigeligi 1-basqısh magistrantı 
 
Búgingi kúnde jáhán tálim sistemasında oqıwshılardıń informaciyalar menen islew 
kompetenciyasın rawajlandırıwdıń nátiyjeli mexanizmleri tálim procesine endirilgen. Qubla 
Kareyada ótkerilgen Xalıq aralıq tálim forumında 2030 jılǵa shekem qabıl etilgen «Incheon 
declaration» de «tálim sapasın bahalaw procesi hám quralların jetilistiriw, erisilgen 
nátiyjelerdi anıqlaw múmkinshiligin beriwshi mexanizmlerdi ámeliyatqa engiziw», pán hám 
tálim jetiskenliklerin oqıw materialları mazmunına sińdirip barıw, matematika pánin oqıtıw 
sapasın asırıwǵa tiyisli tendenciyalardı ámeliyatqa engiziwge jeke itibar berilgen. 
Respublikamızda tálim sıpatın bahalaw, xalıqaralıq izertlewlerdi shólkemlestiriw, 
xalıqaralıq baylanıslardı ornatıw, oqıwshılardıń ilimiy-izertlew hám innovaciya iskerligin, 
jas áwladtıń dóretiwshilik ideyaların hár tárepleme qollap-quwatlaw hám de xoshametlew 
maqsetinde 
xalıqaralıq 
bahalaw 
dásturleri 
boyınsha 
xalıqaralıq 
izertlewlerdi 
shólkemlestirmekte. 2019 jıl 29 apreldegi «Ózbekstan Respublikası Xalıq tálimi sistemasın 

---

419 
2030 jılǵa shekemgi rawajlandırıw kontsepciyasın tastıyıqlaw haqqında»ǵı PP-5712-sanlı 
Pármanı hám de 2018 jıl 8-dekabrdegi «Xalıq tálimi sistemasında tálim sapasın bahalaw 
salasındaǵı xalıqaralıq izertlewlerdi shólkemlestiriw is-ilájleri haqqında»ǵı 997-sanlı 
Qararları mámleketimizdegi tálim procesinde aldıńǵı xalıqaralıq tájriybelerden paydalanıw 
hám xalıqaralıq bahalaw dásturleri boyınsha izertlewlerdi alıp barıwdıń áhmiyetli ekenligin 
kórsetedi.
Oqıtıwshılardıń kompetenciyalıq qatnas tiykarında óz iskerligine jantasıwı tálim beriw 
sharayatı da ózgeriwi kerek. Oqıtıwshı endigiden sabaqlıq penen sheklenip qalmastan 
birgelikte oqıwshılarǵa – obektiv bilimlerdi jetkiziwshisi bolıp qalmayı kerek. Zamanagóy 
baslawısh klass oqıtıwshısınıń tiykarǵı wazıypası oqıwshılarda baslamashılıq hám erkinlik 
sezimin payda etiw, olardıń hár biri ushın óziniń qızıǵıwshılıǵı hám qábiletin ámelge asıra 
alatuǵın rawajlandıratuǵın ortalıqtı jaratıwdan ibarat.
Matematika páninen iyelegen kompetenciyaları dárejelerine qoyılatuǵın talaplar tálim 
mazmunına muwapıq islep shıǵılǵan, ulıwma orta bilim beriw boyınsha ajıralmas bolıp, 
Xalıq aralıq standartlarǵa maslastırıw maqsetinde tálim mazmunı hám matematikalıq 
kompetenciya deskriptorları (Trends ın international matematis and siene studi enter 
(TIMSS) [3] bahalaw standartlarına óz-ara baylanıslı halda alındı hám de olar ápiwayı hám 
túsinikli formada berildi. Iyelengen bilim, kónlikpe hám ilimiy tájriybe dárejelerine 
qoyılatuǵın talaplardan kelip shıǵıp, deskriptorlar: - hár bir dárejeni tolıq iyelengenlikti 
támiyinlew ushın tálimniń barlıq basqıshlarında oqıw programmaları hám sabaqlıqlardı 
islep shıǵıwda dúziwshiler tárepinen inabatqa alınıwı názerde tutıladı.
Usı standart tiykarında matematika boyınsha tálim shólkemi qásiyetlerin inabatqa 
alǵan halda mámleket attestaciyasi ushın qadaǵalaw -bahalaw kórsetkishleri, oqıw 
programmalar islep shıǵıladı. STEAM (S-pán, T-texnologiya, E - injenerlik, A - can'at, M - 
matematika) - ilim, texnologiya, injenerlik, kórkem óner hám matematikanı birlestiriwshi 
zamanagóy jantasıw bolıp tabıladı. 
STEAM balalarda tómendegi zárúrli ayrıqshalıqlar hám kónlikpelerdi rawajlandırıwǵa 
járdem beredi: 
- mashqalalardı keń túsiniw; 
- dóretiwshilik pikirlew; 
- injenerlik jantasıw; 
- kritikalıq pikirlew; 
- ilimiy metodlardı túsiniw hám qollanıw;
- dizayn tiykarların túsiniw. 
Bul jantasıw keleshekte balalarda turmıslıq mashqalalardı sheshiwde járdem beredi. 
Búgingi kúnde STEAM-tálim dúnyadaǵı tiykarǵı tendenciyalardan biri retinde 
rawajlanıp atır hám ámeliy jantasıwdı qollawda bes tarawdı birden-bir oqıw sxemasına 
integraciyalawǵa tiykarlanǵan. Bunday tálimniń shártleri onıń úzliksizligi hám balalardıń 
gruppalarda óz-ara ushırasıw qábiletin rawajlandırıw bolıp, bunda olar pikirlerdi toplaydı 
hám almasadı. Sol sebepli, tiykarǵı tálim dástúrlerine texnologiyalar, balalarda logikalıq 
pikirlewdi rawajlandırıw modullerı kiredi. 
Juwmaqlap aytqanda aldıńǵı xalıqaralıq tájriybelerden paydalanıw arqalı balalar 
tábiyattı túsinip, dúnyanı úzliksiz úyrenedi hám usınıń menen qızıǵıwshılıqların, 
injenerlikti, kritikalıq pikirlewin, hár túrli jaǵdaylardan shıǵıp kete alıw qábiletin hám 
liderlik, ózin ózi kórsete alıw tiykarların úyrenedi.