Ӛзбекстан республикасы жоқары ҩӘм орта арнаўлы билимлендириў министрлиги әжинияз атындағы нӛкис

«Ingichka» savollar 
«Qalin» savollar 
Bitta so‘zdan iborat javob berish 
mumkin bo`lgan savollar, reproduktiv reja 
savollari. 
Fikrlashni, qo‘shimcha bilimlarni jalb 
qilishni, tahlil qila bilishni talab etadigan 
savollar.
Masalan: Kim? So`rog`i bo`lgan 
savol: «Davriy qonun asoschisi kim?» 
Shuningdek, 
quyidagilarga 
o`xshagan 
so`roqlar ishtirok etgan savollar: 
Nima? Qachon? …qanday ataladi? 
Masalan: Uchta tushuncha bering, nima 
uchun …? Tushuntirib bering, nima uchun …? 
Nima 
deb 
o`ylaysiz…? 
Nima 
deb 
hisoblaysiz…? 
… o‘rtasidagi farq nimada? Faraz qiling, 

---

227 
sodir bo`ldimi? va boshqalar. 
agar nima sodir bo‟ladi? Agar…? qanday qilish 
mumkin? nima qilsa bo`ladi? mumkin edimi? 
… nima uchun? … sababi nimada? … qanday 
ro`y beradi? va boshqalar. 
Namuna: 
Ingichka savollar 
Qalin savollar 
Kimyo nimani o`rganadi? 
Molekula nima? 
Vаlentlik nima? 
Kimyoviy element nima? 
Nima uchun metall buyumlar zanglaydi? Qanday 
qilib metall buyumlarning zanglashi natijasida 
yuzaga kelgan salbiy oqibatlarning oldini olish 
mumkin? 
H
2 
+ O
2
= reaksiya oddiy sharoitda
sodir bo`ladimi? 
Ozon oddiy moddami? 
Alyuminiyning 
valentligi 
nechaga 
teng?
Vodorod qachon kashf qilingan? 
Kundalik turmushda ishlatiladigan 
qanday metallarni bilasiz? 
Metallar bilan metallmaslar o`rtasidagi farq 
nimada? 
Oltinni zar suviga erishining sababi nimada? 
Nima uchun qalam qog‗ozga iz qoldiradi? 
Suv ostida mushakbozlik qanday ro`y beradi? 
Nima deb o‘ylaysiz suv katalizator bo‘la oladimi? 
Mazkur metod o‘quvchilardan o‘rganilayotgan mavzu (yoki bo`lim, bob) yuzasidan 
tahliliy mulohaza yuritish, shuningdek, eng muhim tayanch tushunchalarni ifodalay olishni 
talab etadi. Unga ko‘ra o`qituvchi mavzu (bo‘lim, bob) yuzasidan uchta (to‘rtta, beshta va 
hokazo) to‘g‘ri va unga teng nisbatda (uchta, to‘rtta, beshta) bo‘lgan va noo`rin qo‘llanilgan 
tushunchalar (so‘zlar, belgilar, tasvirlar va boshqalar)dan iborat tizimni shakllantiradi. 
O‘quvchilar ushbu tizimdan mavzu (bo‘lim, bob)ga taalluqli bo`lmagan tushunchalarni 
ajratadilar va harakatlarining mohiyatini izohlaydilar. 
Metodni qo‘llashda quyidagi harakatlar tashkil etiladi: 
- O‘qituvchi o`zaro teng nisbatda mavzu (bo‘lim, bob)g oid va oid bo`lmagan asosiy 
tushunchalar tizimini yaratadi; 
- O‘quvchilar mavzu (bo‘lim, bob) ga oid va oid bo‘lmagan asosiy tushunchalarni 
aniqlaydilar va dahldor bo`lmagan asosiy tushunchalarni tizimdan chiqaradilar; 
- O‘quvchilar o‘z harakatlarining mohiyatini izohlaydilar. 
Metoddan individual, guruhli va ommaviy shaklda o‘quvchilar tomonidan mavzuning 
puxta o`zlashtirilishini ta‘minlash hamda ularning bilimlarini aniqlash maqsadida foydalanish 
mumkin [3;189-190]. 
Keltirilgan metodlardan kimyo darslarida o‘rinli, maqsadli, samarali foydalanish 
o‘quvchilarning o‘z bilimlarini mustahkamlash va umumlashtirishda, aqliy qobiliyatini 
o‘stirishda, ijodkorligini, faolligini va fanga bo‘lgan qiziqishini oshirishda katta ahamiyat kasb 
etadi.