%збекстан республикасы жо№ары

2-soraw. D.Nazbergenov «Jas patriot» qosig`inda metall sinaqlarin jiynap tapisrg`an pionerdin` tilinen ha`r bir temir sinig`inin` o`zi bir fashistke o`lim ekenin sezdiredi.
Bilmekshi bolsan`iz isimnin` jayin
Jasirin emes sizge shinin aytayin
Terip ju`rmen qaldiqlarin temirdin`
Dep frontqa ja`rdem ushin jaslayin
Ol pioner usi sezimi menen watan ushin xizmet etiwge tayar patriot S.Nurimbetov «Jen`impaz qalanin` balalarina» (Jen`impaz xaliq 1942-j) qosig`inda Leningrad qalasinin` qaharman balalarinin` fashizm u`stinen jen`iske erisetug`in oylarin jirlaydi. Olardin` jawingerlik islerin jildag`i balalarg`a u`lgi etedi.
S.Nurimbetovtin` bul qosig`i N.Tixonovtin` «Kirov biz benen» J.Jabaevtin` «Leningradliq erlerim» Gafur Gulomnin` «Sen jetim emessen`» degen qosiqlari menen u`nles bolip keledi.
II jer ju`zlik uris jillarinda qaraqalpaq balalar a`debiyatinda poeziya janri bir qatarda, proza, drama janrinda da shig`armalar do`redi. Ju`da` az sanda bolsa da satiraliq qosiqlar da jaziladi. Bul janrlarda do`relgen shig`armalardin` belgili bir o`zgeshelikleri sonda bul shig`armalardin` ko`pshiliginde derlik uristag`i balalardin` fashistlerge qarsi qaharmanliq isleri jildag`i balalarg`a u`lgi etilip, sol erlik tiykarinda jildag`i balalardin` fashizmge jek ko`riwshilik sezimleri oyatildi.
Elge muhabbati arttirildi. Sonliqtan da bul shig`armalar o`z ma`hminde belgili mug`darda a`hmiyetke iye boldi.
1942-jili «Jas qaharmanlar» (No`kis 1942-j) degen at penen toplam basip shig`arildi.
Onda watandarliq uristin` frontlarinda qaharmanliqtin`, erliktin` u`lgilerin ko`rsetken turimslari jazilip «Pionerskaya pravda» «Izvestiya» gazetalarinda ja`riyalang`an gu`rrin`ler kirgizildi. Usi toplamnan J.Ta`shenovtin` «Pioner razvedchik» gu`rrin`i de orin alg`an.
Jolmurza Aymurzaevtin` «Kolya» atli bir aktli p`esasi II jer ju`zlik uris da`wirinde balalardin` qaharmanliq isinen aling`an.
Burin paraxat turmista erkin jasap atirg`an Nadejda ha`m Kolya II jer ju`zlik uristin` saldarinan barliq adamlar siyaqli Qizil Armiyanin` dushpandi jen`iwi ushin ja`rdem beriwge bel baylaydi.Urista jaradar bolg`an komandirdi ko`rip, oni puxta jerge o`lim tirnag`inan alip qaladi, solay etip o`zlerinin` o`mirin ta`wekelge saladi. Kolya ba`rha nemets fashistleri tuwrali Qizil Armiyag`a kerekli bolg`an mag`liwmatti tawip beriwge ja`rdem beredi. P`esada nemets basqinshilarinin` zulimlig`i, eldi talawdag`i haywanatshilig`i balalarg`a ta`sirli ha`m tu`sinikli de p`esanin` tilinde a`dewir jetilisken dewge boladi.
P`esanin` syujeti (Qizil Qaraqalpaqstan, gazetasi, 1943-j 19-sentyabr`) Watandarliq uris da`wirindegi frontta bolip atirg`an pionerlerdin` erlik islerin jildag`i jaslarg`a tanistirip, olardin` dushpang`a degen qa`ha`rin fashistlerden watandi qorg`awg`a bolg`an sezimlerin ta`rbiyalawda belgili mug`darda xizmet atqaradi.
II jer ju`zlik uris da`wirinde Xaliq awizeki do`retpesine balalar qosiqlari da do`redi. Bularda frontqa ketken ag`alarin sag`ing`an, olardin` nemets fashistlerin joq etip, aman-esen jen`is penen qaytip keliwin tilegen a`rmanlari jirlanadi.
Islerin`iz mudam basip aldina
Dushpandi qaytarip kelgen jag`ina
Quwanishqa qoynin` tolip jan ag`a
Jen`is tuwin alip kelin` qolin`a. (I.Karimov) (Jalinli jillar qosiqlari No`kis 1966-j) II jer ju`zlik uris da`wirlerinde do`relgen xaliq awiz eki do`retpesinde balalar qosiqlarinin` tematikasi ken` boldi. Joqaridag`i misallarda balalar jan ag`alarinin` jen`is penen keliwin ku`tse, al geyparalarinda ag`alarinin` jen`is penen tez keliwi ushin xaliqliq iske ko`mek beriliwi jirlanadi.
Qawin eksem ma`kke qosip egemen
Dushpanlardi o`lgenshe jek ko`remen
Jan ag`am ju`r dushpan menen alisip
Mende sonda ko`megimdi beremen
Solay etip front penen jildin` Miytindey bekkemligi, adamlardin` qaharmanlig`i, onin` ishinde balalardin` da qosqan u`lesi jaziwshilarimizdin` awiz eki tvorchestvosindag`i balalar qosiqlarinda da u`lken muxbbat sezimleri menen jirlanadi. Uristin` da`slepki jillarinda shayir J.Aymurzaevtin` Ulim tin`la jawdi jen`ip baraman
Sel sel bolip qan aqsa da qoynimnan
Qara ko`zim perzentim dep su`ygende
Erkelersen`, qushaqlarsan` moynimnan (1942-j) dep jazg`aninday II jer ju`zlik uris adamlarinin` fashizm u`stinen jen`isi menen tamamlanadi.