Ózbekstan respublikasi joqarġi hám orta arnawli biLİmlendiRİw miNİstrliGİ ÁJİnyaz atindaġi nóKİs mámleketlik pedagogikaliq

Tema: Temuriy malikalar. 
Saray Múlk xanım shığatay ulısına tiyisli Mongol xanlarınan 
Qazağannıň qızı bolıp, 1341-jılı tuwılğan. 
Gawhar Shad begim Ámir Temurdıň tuňğısh ulı Shahruh Mırzanıň 
súyikli úlken qatını edi. Ol shığatay baylarınan Giyasiddin Tarxannıň qızı 
edi. 
Shadmúlk Xatun Ámir Temurdıň súyikli aqlığı Xalil Sultan Mırza 
(Miranshah Mırzanıň balası 1366-1408) qatını. 
Xadisha begim Sultan Xuseyn Mırza Bayqaranıň súyikli qatını edi. 
Xadisha begim 1451-jılda Xiratta tuwılğan. 1457-jılı Sultan Abu Said 
Mırza Xirattı alğannan soň, oğan sawğa qılınğan tiyisli kanizeklerden 
biri bolğan. Sultan Abu Said Mırza Xadisha begimdi 1465-jılı óz 
nekesine aladı. 
Xanzada begim Omarshyx Mırzanıň (1456-1494) qızı, Zahriddin 
Muhammed Babur Mırzanıň ajapası. Ol 1478-jılı Ándijanda tuwılğan. 
Gúlbadanbegim Zahriddin Muhammed Baburshahtıň Dildar begim 
atlı qatınınan tuwılğan úshinshi qızı. Gúlbadanbegim 1523-jılı Qabulda 
tuwılğan. 
Nurjáhán begim Hindstanda húkimdarlıq qılğan Baburiy 
shahzadalardan úshinshisi Jáhángirshah (Salim 1569-1627) tıň ekinshi 
qatını. 
Arjumand anıw (Mümtaz Máhál). Arjumand banıw shama menen 
1594-jılı Mashxadta tuwılğan. Ol ata-anası menen Hindstanğa kóship 
kelip Akbarshax qolına xızmetke kiredi. 1611-jılı Arjumand banıwdıň 
apası Nurjáhán (Mehrinisa) Jáhángirshahqa turmısqa shıqqan. 

---

Tema: Mırza Ulug’bek – ullı mámleket iskeri, ilim – 
ağartıshılıq qáwenderi. 
Mine aradan derlik 650 jıl ótken bolıwına qaramay tekǵana 
Ózbekstanda, bálki dúnyada Mırza Ulluğbek kelbeti ullılanıp kelinip 
atır. Onı dúnya tek ǵana shah yamasa sárkarda emes al usınıń menen 
birgelikte tarıyxshı, alım hám ullı múnajjim retinde de jaqsı biledi. 
Ulluğbek 1394-jıldıń mart ayında Irannıń batısındaǵı Sultanıya 
qalasında, babası Temurdıń áskeriy júrisi waqtında tuwıldı. Ol Shahrux 
Mırzanıń tunğısh balası bolıp, oǵan Muhammad Tarag’ay atı berilgen, 
biraq balalıǵınanaq ol Ulluğbek dep atala baslap, bul at keyinirek onıń 
tiykarǵı atı bolıp qaldı. Jaslıǵında Ulluğbek pán hám kórkem óner 
túrlerine, ásirese, matematika hám astronomiyanı úlken qızıǵıwshılıq 
penen úyrengen. Onıń intellektual dúnyaǵa kóz qarası keńeyiwinde 
ákesi hám babası toplaǵan bay kitapxana jay boldı, onda kóp waqtın 
ótkergen hám bunıń tiykarında dúnyanı tańlanıwda qaldıratuğın 
dárejede jańa ashılıwlar etip aspanlardı eń birinshilerden bolıp 
úyrendi. 
Ulluğbek kúshli yad, aqıl hám zeyinge iye bolǵanı sebepli taxttı da 
erte iyeleydi. Shahrux tuňğısh balası Ulluğbekti 1411-jılı Mawarunnahr 
hám Turkistannıň hákimi etip tayınlaydı. Ulluğbek 17 jasında hákim 
bolıp, babasınan ayrıqsha bolıp áskeriy júrisler menen qızıqpas, 
kóbirek ilimge beyim edi. Ol salatanattı máripatpárwarlıq penen uzaq 
jıl basqaradı. Bul dáwir dawamında medreseler, meshitler, qonaqohlar 
hám taǵı kóplegen ótmishten qalǵan estelikler qurılısına bas-qas 
boladı. Eń úlkeni hám elege shekem dúnya úlken qızıǵıwshılıq penen 
úyrenetuǵın dárgay bul gúmansız Ulluğbek qurǵan hám kóplegen 
izertlewler alıp barǵan observatoriya bolıp tabıladı. Ol óziniń 
observatoriyasında 1018 juldız jaylasıwın hám astronomık jıl uzınlıǵın 
365 kún 6 saat 10 minuta 8 sekund anıqlawǵa miyasar bolǵan. Bir sóz 
benen aytqanda Ulluğbek mámleket rawajlanıwı, tarıyx hám ilim bilim 
rawajlanıwı ushın úlken úles qostı.